قدیمی ترین تقویم ایران
“`html
مقدمه
تاریخچه تقویم در ایران بازتابی از تغییرات فرهنگی، مذهبی و سیاسی این سرزمین در طول قرون است. در این مقاله، به بررسی سیر تکامل تقویم‌های مختلف که در ایران تاریخی مورد استفاده قرار گرفته‌اند، خواهیم پرداخت. این بررسی از دوران هخامنشیان آغاز می‌شود و تا به امروز ادامه دارد.
قدیمی‌ترین تقویم شناخته‌شده در ایران
قدیمی‌ترین تقویم شناخته‌شده در ایران، تقویم هخامنشی یا «فرس قدیم» است که در دوران امپراتوری هخامنشیان (حدود ۵۵۰ تا ۳۳۰ پیش از میلاد) مورد استفاده قرار می‌گرفت. این تقویم بر اساس سال خورشیدی تنظیم شده بود و سال را به ۱۲ ماه ۳۰ روزه تقسیم می‌کرد که مجموعاً ۳۶۰ روز می‌شد. برای تکمیل سال به ۳۶۵ روز، پنج روز اضافی به انتهای سال افزوده می‌شد. آغاز سال در این تقویم با فرارسیدن فصل پاییز مصادف بود.
تغییر و تحول تقویم‌ها در دوران پس از هخامنشیان
تقویم زرتشتی در دوران ساسانیان
پس از هخامنشیان، در دوران ساسانیان، تقویم زرتشتی یا اوستایی رایج شد که همچنان بر مبنای سال خورشیدی بود و نام ماه‌ها از ایزدان دین زرتشتی گرفته شده بود. این تقویم نیز به نوعی ادامه‌دهنده روش‌های خورشیدی تقویم هخامنشی بود، اما با تغییراتی که با باورهای مذهبی زرتشتی همخوانی داشت.
دوران اسلامی و تغییر به تقویم قمری
با ورود اسلام به ایران، تقویم هجری قمری جایگزین تقویم‌های خورشیدی پیشین شد. تقویم قمری بر اساس حرکت ماه تنظیم می‌شود و به همین دلیل در مقایسه با تقویم خورشیدی، کمتر با فصل‌های سال تطابق دارد. این تقویم بیشتر در امور مذهبی و شرعی مورد استفاده قرار می‌گرفت.
تقویم جلالی: بازگشت به تقویم خورشیدی
در سال ۴۷۱ هجری قمری، به دستور ملکشاه سلجوقی و با همکاری دانشمندانی مانند عمر خیام، تقویم جلالی تدوین شد. این تقویم بر اساس سال خورشیدی و با دقت بالایی تنظیم شده بود و به‌عنوان یکی از دقیق‌ترین تقویم‌های خورشیدی شناخته می‌شود. تقویم جلالی به نوعی بازگشتی به سنت‌های تقویم‌های خورشیدی پیش از اسلام بود و همچنان بر دقت در محاسبه روزهای سال تأکید داشت.
تثبیت تقویم هجری شمسی در دوران معاصر
در نهایت، در سال ۱۳۰۴ هجری شمسی، تقویم هجری شمسی به عنوان تقویم رسمی ایران به تصویب مجلس شورای ملی رسید و جایگزین تقویم‌های پیشین شد. این تقویم نیز بر اساس سال خورشیدی تنظیم شده و به دلیل دقت و سازگاری با فصل‌های طبیعی، همچنان در ایران و برخی کشورهای دیگر مورد استفاده است.
نتیجه‌گیری
تاریخچه تقویم در ایران نشان‌دهنده پیوند عمیق میان فرهنگ، مذهب و علم در این سرزمین است. تقویم‌های مختلفی که در طول تاریخ مورد استفاده قرار گرفته‌اند، هرکدام به نوعی بازتاب‌دهنده نیازها و شرایط خاص دوره‌های مختلف تاریخی بوده‌اند. از تقویم هخامنشی تا تقویم هجری شمسی کنونی، هر یک نقش مهمی در شکل‌گیری هویت تاریخی و فرهنگی ایران داشته‌اند.
“`