بازی محلی قدیمی گیلان
بازی‌های محلی گیلان، بازتابی از فرهنگ غنی و تاریخ پربار این منطقه هستند که نسل‌ها به عنوان سرگرمی و نمایش‌های سنتی اجرا شده‌اند. این بازی‌ها نه تنها وسیله‌ای برای تفریح بوده‌اند، بلکه نقش مهمی در تقویت روحیه جمعی و انتقال ارزش‌های فرهنگی ایفا کرده‌اند.
در ادامه، به معرفی و توضیح چند نمونه از این بازی‌های محلی می‌پردازیم:
کشتی گیله‌مردی
کشتی گیله‌مردی یکی از قدیمی‌ترین و محبوب‌ترین ورزش‌های سنتی گیلان است که ریشه در تاریخ و فرهنگ این منطقه دارد. این کشتی به عنوان نمادی از قدرت، شجاعت و مهارت‌های بدنی مردان گیلانی شناخته می‌شود.
روش انجام
در این کشتی، دو کشتی‌گیر در میدانی دایره‌ای شکل به رقابت می‌پردازند. هر کشتی‌گیر سعی می‌کند با استفاده از فنون مختلف، حریف خود را به زمین بزند یا از دایره خارج کند. لباس مخصوص این کشتی شامل شلواری به نام “لاسپاره” است که از پارچه‌های زبر و کلفت یا چرم دوخته شده و با گلدوزی تزئین می‌شود. همچنین، کشتی‌گیران کیسه‌های کوچکی حاوی دعاها و اوراد مخصوص را به گردن می‌آویزند.
تاریخچه
کشتی گیله‌مردی از گذشته‌های دور در گیلان رواج داشته و به عنوان بخشی از جشن‌ها و مراسم‌های محلی برگزار می‌شده است. این کشتی نه تنها به عنوان یک ورزش، بلکه به عنوان نمایش قدرت و مهارت‌های فردی و جمعی مورد توجه بوده است.
لافندبازی
لافندبازی یکی از نمایش‌های سنتی گیلان است که مهارت، تعادل و شجاعت اجراکنندگان را به نمایش می‌گذارد.
روش انجام
در این نمایش، فردی به نام “لافندباز” بر روی طنابی که بین دو نقطه بلند کشیده شده، راه می‌رود و حرکات نمایشی انجام می‌دهد. این نمایش نیازمند تمرین و مهارت بالایی است و تماشاگران را به وجد می‌آورد.
تاریخچه
لافندبازی از دیرباز در گیلان به عنوان یکی از نمایش‌های محبوب شناخته می‌شده و در جشن‌ها و مراسم‌های مختلف اجرا می‌شده است. این نمایش نشان‌دهنده مهارت و جسارت اجراکنندگان و همچنین بخشی از فرهنگ نمایشی گیلان است.
جوجو یک‌منه
“جوجو یک‌منه” یکی از بازی‌های محلی لاهیجان است که نیازمند استقامت و توانایی تنفسی بالاست.
روش انجام
بازیکنان به دو گروه مساوی تقسیم می‌شوند. پس از تعیین گروه “کولی‌دهنده” و “کولی‌خورنده”، اعضای گروه سواره بر کول اعضای گروه پیاده سوار می‌شوند. سپس یکی از افراد گروه سواره پیاده شده، دور دایره‌ای که روی زمین کشیده شده می‌دود و بدون توقف می‌گوید: “جوجو یک‌منه…”. اگر نفس او بند آید، جای دو گروه عوض می‌شود؛ در غیر این صورت، نفرات دیگر همین کار را تکرار می‌کنند تا زمانی که نفس یکی از آن‌ها بند آید و جای گروه‌ها تغییر کند.
تاریخچه
این بازی در گذشته‌های دور در لاهیجان و مناطق اطراف آن رواج داشته و به عنوان یکی از سرگرمی‌های محبوب در میان جوانان شناخته می‌شده است. این بازی نشان‌دهنده اهمیت استقامت و توانایی تنفسی در فرهنگ محلی است.
ورزا جنگ
“ورزا جنگ” یا جنگ گاوهای نر، یکی از رسوم و نمایش‌های دیرین گیلان است که نشان‌دهنده قدرت و صلابت گاوهای نر می‌باشد.
روش انجام
در این نمایش، دو گاو نر (ورزا) در مقابل یکدیگر قرار گرفته و با هم مبارزه می‌کنند. این گاوها معمولاً توسط ملاکین و روستاییان مرفه نگهداری می‌شدند و برای مبارزه و جفت‌گیری استفاده می‌شدند. گاوهای جنگی دارای شاخ‌های محکم و کوهان پشت هستند که به آن‌ها صلابت می‌بخشد.
تاریخچه
قدیمی‌ترین سندی که به چنین نمایشی در گیلان اشاره دارد، فرمانی است که بر روی سنگ مرمر قهوه‌ای و به خط نستعلیق بر ایوان ورودی مسجد جامع لاهیجان نگاشته شده و به دستور “سلطان حسین صفوی” صادر شده است. این فرمان اهالی را از ارتکاب اعمال خلاف بازداشته و امر به تأدیب و تنبیه خلافکاران کرده است.
پتیگله‌بازی
“پتیگله‌بازی” یکی از بازی‌های مردانه است که در فصل بهار توسط مردان گیلان اجرا می‌شود و نیازمند مهارت و چابکی است.
روش انجام
شرکت‌کنندگان به دو گروه مساوی تقسیم می‌شوند و چال و گودال کوچکی را به عنوان مبدا یا مقصد اول حفر می‌کنند. سپس دو قطعه چوب، یکی به طول ۲۰ سانتی‌متر و دیگری به طول یک متر، آماده می‌کنند. تیم آغازگر با قرار دادن چوب کوچک (گله) بر روی چال و ضربه زدن به آن با چوب بزرگ (پیت)، بازی را آغاز می‌کند. اگر تیم مقابل موفق به گرفتن چوب کوچک نشود، فردی که بازی را آغاز کرده، از محل شروع تا نقطه‌ای که چوب کوچک به زمین افتاده، بدون نفس کشیدن می‌دود و می‌گوید: “یا علی، یا علی”. اگر قبل از افتادن چوب صدایش قطع شود، بازنده می‌شود؛ در غیر این صورت، برنده شده و مجدداً خودش بازی می‌کند.
تاریخچه
این بازی نشان‌دهنده قدرت تنفس، مهارت و چابکی افراد است و در گذشته‌های دور در گیلان رواج داشته است. این بازی به عنوان یکی از سرگرمی‌های محبوب در میان مردان گیلانی شناخته می‌شده است.
آهوچره
“آهوچره” یکی از بازی‌ها و نمایش‌های مقدمه نوروز در شرق گیلان است که به صورت گروهی اجرا می‌شود.
روش انجام
گروه آهوچره شامل سه نفر است: بازیگر آهو، شعرخوان و توبره‌کش. بازیگر آهو با استفاده از وسایل مختلف، چیزی شبیه کله آهو یا بز درست می‌کند و آن را بر سر چوبی قرار می‌دهد. سپس گونی یا کیسه‌ای پارچه‌ای روی سر خود می‌کشد و با آن چوب، حرکات نمایشی انجام می‌دهد. نفر دوم شعرهایی می‌خواند و با چوبی که در دست دارد، نمایش را هدایت می‌کند. نفر سوم توبره‌کش است. این گروه کوچه به کوچه به خانه‌های ده می‌روند، بازی آهوچره را اجرا می‌کنند، شعر می‌خوانند و از هر خانه چیزی می‌گیرند.
تاریخچه
بازی آهوچره از شرقی‌ترین نقاط ایران تا حدود تنکابن و روستاهای اطراف آن معمول بوده و امروز نیز کم و بیش اجرا می‌شود. این بازی نشان‌دهنده فرهنگ نمایشی و آیین‌های مقدمه نوروز در گیلان است.
بازی‌های محلی گیلان، با تنوع و غنای خود، نشان‌دهنده فرهنگ، تاریخ و ارزش‌های این منطقه هستند. این بازی‌ها نه تنها وسیله‌ای برای تفریح و سرگرمی بوده‌اند، بلکه نقش مهمی در تقویت روحیه جمعی، انتقال مهارت‌ها و ارزش‌های فرهنگی ایفا کرده‌اند.
