بازی های محلی تربت جام
تربت جام، شهری در استان خراسان رضوی، با فرهنگی غنی و تاریخچه‌ای پربار، میزبان بازی‌های محلی متنوعی است که نسل‌ها به عنوان سرگرمی و بخشی از آیین‌های اجتماعی و فرهنگی مردم این منطقه اجرا شده‌اند. این بازی‌ها نه تنها وسیله‌ای برای تفریح بوده‌اند، بلکه نقش مهمی در تقویت روابط اجتماعی، آموزش مهارت‌های زندگی و حفظ سنت‌های بومی ایفا کرده‌اند.
بازی‌های محلی تربت جام
در تربت جام، بازی‌های محلی متعددی وجود دارد که هر یک دارای ویژگی‌ها و تاریخچه خاص خود هستند. در ادامه به معرفی برخی از این بازی‌ها می‌پردازیم:
کشتی چوخه
کشتی چوخه یکی از ورزش‌های سنتی و محبوب در تربت جام است که شباهت زیادی به کشتی‌های سنتی دیگر مناطق خراسان دارد. این کشتی معمولاً در جشن‌های عروسی، ایام نوروز و سیزده‌بدر در روستاها برگزار می‌شود.
روش بازی:
– کشتی‌گیران جبه‌ای از برک سیاه یا قهوه‌ای به نام “چوخه” می‌پوشند و کمربند پارچه‌ای به دور کمر می‌بندند.
– شلوار خود را تا زانو بالا می‌زنند.
– در این کشتی، استفاده از دست و پا و فنون مربوط به کشتی مجاز است.
– برنده کسی است که پشت حریف را به خاک برساند.
در این مراسم، معمولاً ساز و دهل نواخته می‌شود و تماشاگران کشتی‌گیران را تشویق می‌کنند. برنده مسابقه از طرف صاحب عروسی یا بانی مجلس جوایزی مانند گوسفند، قالی یا پشتی دریافت می‌کند.
بازی‌های آیینی
حرکات و بازی‌های آیینی در تربت جام ریشه در تاریخ و فرهنگ این منطقه دارند و می‌توانند بزمی، رزمی، عرفانی و… باشند. این حرکات به عنوان یکی از صور معرفی فرهنگ اقوام، اهمیت ویژه‌ای دارند.
برخی از این بازی‌ها عبارت‌اند از:
– **دوروغه**: این بازی از بین رفته است و اطلاعات دقیقی از روش اجرای آن در دسترس نیست.
– **هی همبه**: این بازی نیز منسوخ شده و جزئیات آن مشخص نیست.
– **گل پتی خان**: این بازی رو به فراموشی است و اطلاعات محدودی درباره آن وجود دارد.
– **پلتان**: این بازی اکنون به جز عده‌ای اندک راوی و بازیگر ندارد.
این بازی‌ها نشان‌دهنده تنوع و غنای فرهنگی تربت جام هستند و حفظ و احیای آن‌ها می‌تواند به شناخت بهتر فرهنگ این منطقه کمک کند.
بازی‌های کودکان و نوجوانان
بازی‌ها و سرگرمی‌های محلی سالیان دراز نسل به نسل کودکان و نوجوانان و حتی بزرگسالان را به خود مشغول داشته و علاوه بر سرگرمی، اوقات خوشی را برای آنان فراهم می‌آورده است.
برخی از این بازی‌ها عبارت‌اند از:
– **پادشاه و زیرک**: جزئیات این بازی در منابع موجود ذکر نشده است.
– **کبد بدی**: اطلاعات دقیقی از این بازی در دسترس نیست.
– **کو حق مه**: روش اجرای این بازی مشخص نیست.
– **نه رِگه**: جزئیات این بازی در منابع موجود ذکر نشده است.
– **هفت سنگ**: این بازی در بسیاری از مناطق ایران رایج است و شامل چیدن هفت سنگ روی هم و تلاش برای انداختن آن‌ها با توپ است.
– **گو، گزل، پندیل**: اطلاعات دقیقی از این بازی در دسترس نیست.
– **اَتل متل**: این بازی شامل خواندن شعرهای کودکانه و انجام حرکات خاصی است.
– **اُستا سه پایه**: جزئیات این بازی در منابع موجود ذکر نشده است.
– **بُجول بازی**: روش اجرای این بازی مشخص نیست.
– **گرگم به هوا**: یک بازی گروهی که در آن یک نفر به عنوان گرگ انتخاب می‌شود و سعی می‌کند دیگران را بگیرد.
– **گل یا پوچ**: بازی دو نفره‌ای که در آن یکی از بازیکنان شیئی کوچک را در یکی از دستان خود پنهان می‌کند و دیگری باید حدس بزند که شیء در کدام دست است.
– **چشم مرغک**: اطلاعات دقیقی از این بازی در دسترس نیست.
– **قایم موشک**: یک بازی گروهی که در آن یک نفر چشم‌های خود را می‌بندد و دیگران پنهان می‌شوند؛ سپس فرد باید آن‌ها را پیدا کند.
– **خیری خیدی (یک پا)**: جزئیات این بازی در منابع موجود ذکر نشده است.
– **وسط بازی**: یک بازی گروهی که در آن یک نفر در وسط قرار می‌گیرد و سعی می‌کند توپ را بگیرد؛ دیگران توپ را به یکدیگر پاس می‌دهند تا فرد وسط نتواند آن را بگیرد.
– **توشله بازی**: اطلاعات دقیقی از این بازی در دسترس نیست.
– **سنگ به مشتک**: جزئیات این بازی در منابع موجود ذکر نشده است.
– **طناب بازی**: بازی‌ای که در آن بازیکنان با استفاده از طناب می‌پرند و حرکات مختلفی انجام می‌دهند.
– **سنگ چله پاچله را بپا**: اطلاعات دقیقی از این بازی در دسترس نیست.
– **سردرختی و پا درختی**: جزئیات این بازی در منابع موجود ذکر نشده است.
– **الختو (خروس جنگی بازی)**: بازی‌ای که در آن دو نفر به صورت یک پا می‌ایستند و سعی می‌کنند با تنه زدن، تعادل یکدیگر را بر هم بزنند.
– **حشمه حنمو**: اطلاعات دقیقی از این بازی در دسترس نیست.
– **قلقلوکا**: جزئیات این بازی در منابع موجود ذکر نشده است.
– **قوقوئکا**: اطلاعات دقیقی از این بازی در دسترس نیست.
– **لیلی کو**: جزئیات این بازی در منابع موجود ذکر نشده است.
– **کلاه وردشک**: اطلاعات دقیقی از این بازی در دسترس نیست.
– **کلاه پشت سرکا**: جزئیات این بازی در منابع موجود ذکر نشده است.
– **استاسوارک**: اطلاعات دقیقی از این بازی در دسترس نیست.
– **هرنگ هرنگ**: جزئیات این بازی در منابع موجود ذکر نشده است.
– **هی هوشت**: اطلاعات دقیقی از این بازی در دسترس نیست.
– **یک قل دوقل (رگچه بازی)**: بازی‌ای که در آن بازیکنان با استفاده از سنگ‌های کوچک حرکات خاصی انجام می‌دهند.
این بازی‌ها نشان‌دهنده تنوع و غنای فرهنگی تربت جام هستند و حفظ و احیای آن‌ها می‌تواند به شناخت بهتر فرهنگ این منطقه کمک کند.
نتیجه‌گیری
بازی‌های محلی تربت جام بازتابی از فرهنگ، تاریخ و زندگی اجتماعی مردم این منطقه هستند. این بازی‌ها نه تنها وسیله‌ای برای سرگرمی بوده‌اند، بلکه نقش مهمی در آموزش مهارت‌های زندگی، تقویت روابط اجتماعی و حفظ سنت‌های بومی ایفا کرده‌اند. با توجه به اهمیت این بازی‌ها در فرهنگ محلی، تلاش برای حفظ و احیای آن‌ها ضروری به نظر می‌رسد.
