بازی محلی زوران

بازی محلی «زوران» یکی از ورزش‌های سنتی و کهن ایران است که ریشه در فرهنگ و تاریخ مناطق غربی کشور، به‌ویژه استان کرمانشاه دارد. این بازی، نمایشی از قدرت، چابکی و مهارت‌های رزمی است که در گذشته‌های دور، به‌عنوان وسیله‌ای برای سنجش توانمندی‌های جسمی و روحی جوانان مورد استفاده قرار می‌گرفت.

تاریخچه و ریشه‌های بازی زوران

اطلاعات مکتوب دقیقی درباره قدمت ورزش زوران در دست نیست؛ اما با توجه به سنت‌ها و آیین‌های قبایل ایلات و عشایر کرد و نقوشی که بر روی برخی سنگ‌نبشته‌ها دیده می‌شود، می‌توان حدس زد که این ورزش قدمتی به بلندای تاریخ این سرزمین دارد. برخی از کارشناسان بر این باورند که ورزش زوران برگرفته از فنون رزمی و دفاع شخصی بوده است که در طول زمان، به ورزشی برای نمایش قدرت، سنجش توانمندی‌های جسمی و سرگرمی تبدیل شده است.

معنای واژه «زوران»

کلمه «زوران» برگرفته از ریشه «زور» به معنای نیرو و قدرت است. این واژه در زبان‌ها و گویش‌های کردی و لری به معنای کشتی و کشتی گرفتن به کار می‌رود. بنابراین، معنای نام این نوع کشتی محلی، «زورآزمایی در درگیری و برتری یافتن در مبارزه بر حریف» است. به فردی که به ورزش زوران می‌پردازد، زوران‌باز یا زوران‌گیر و به مکان انجام آن زورخانه گفته می‌شود.

میدان زوران: صحنه‌ای برای نمایش قدرت

در گذشته‌های نه چندان دور، ورزش زوران در میادین شهرها و روستاهای استان کرمانشاه و به ویژه در اعیاد و جشن‌ها برگزار می‌شد. مردم گرد هم می‌آمدند تا نظاره‌گر نبردی تن به تن باشند که در آن، جوانان با غیرت و رشادت، قدرت و فنون خود را به نمایش می‌گذاشتند.

میدان ورزش زوران معمولاً بر روی زمین‌های خاکی نرم و هموار در خارج از روستا یا شهر انتخاب می‌شد. این مکان به گونه‌ای انتخاب می‌شد که کمترین آسیب را به شرکت‌کنندگان وارد کند. در پایان مبارزه به نفرات برتر جوایزی چون گوسفند، بز، پتو، کله قند، نمد و خروس اهدا می‌کردند که باعث ایجاد شعف و شادی جوانان و حفظ آمادگی برای مبارزات احتمالی می‌گردید.

پهلوانان زوران: اسطوره‌های قدرت و غیرت

پهلوانان ورزش زوران افرادی شناخته‌شده و مورد احترام در میان مردم بودند. آن‌ها با داشتن اندامی ورزیده، قدی بلند و چابکی مثال‌زدنی، الگویی برای جوانان به شمار می‌رفتند. این پهلوانان با تمرینات سخت و مداوم، فنون مختلف ورزش زوران را فرا می‌گرفتند تا در میدان نبرد، حریف را مغلوب کنند.

فنون و قوانین ورزش زوران

ورزش زوران گرچه ورزشی ساده به نظر می‌رسد، اما دارای فنون و قوانین خاص خود است که تسلط بر آن‌ها برتری و پیروزی را برای ورزشکار به ارمغان می‌آورد. در گذشته، ورزش زوران عمدتاً در دو سبک «دسته زیر بله» و «شیر بگیر» انجام می‌شده است.

دسته زیر بله

در این سبک، هدف اصلی خاک کردن حریف به پشت یا رساندن هر دو کتف او به زمین است. البته شرایط برد بر اساس توافق قبلی میان طرفین مسابقه تعیین می‌شد.

شیر بگیر

این سبک شباهت‌هایی به کشتی آزاد دارد. در «شیر بگیر»، طرفین با فاصله از هم و با اشاره داور به یکدیگر حمله‌ور می‌شدند. هر ورزشکاری که زانوی او به زمین می‌خورد، بازنده‌ی مسابقه محسوب می‌شد.

آیین پهلوانی: رسم جوانمردی در میدان زوران

ورزش زوران فراتر از یک رقابت صرف، آیینی سرشار از جوانمردی و پهلوانی است. احترام به حریف، رعایت انصاف و گذشت، از ارزش‌های والایی است که در ورزش زوران همواره مورد توجه قرار می‌گرفته است. پیش از آغاز مسابقه، پهلوانان با خوش‌رویی و احترام به همدیگر ادای احترام می‌کردند.

همچنین، زدن ضربه به نقاط حساس بدن و فنونی که می‌توانست منجر به آسیب‌دیدگی جدی حریف شود، ممنوع بود. داوری مسابقات نیز بر عهده‌ی فردی باتجربه و مورد احترام از میان افراد حاضر در میدان بود. داور با صداقت و راستی، بر روند مسابقه نظارت می‌کرد و در نهایت، فرد پیروز را اعلام می‌کرد.

نتیجه‌گیری

بازی محلی زوران، به‌عنوان یکی از میراث‌های فرهنگی و ورزشی ایران، نمایانگر روحیه پهلوانی، قدرت و مهارت‌های رزمی مردمان این سرزمین است. احیای این ورزش سنتی می‌تواند به حفظ و انتقال ارزش‌های فرهنگی و تاریخی به نسل‌های آینده کمک کند.