بیماری سلیاک چیست؟ علائم، دلایل و روش‌های تشخیص

بیماری سلیاک چیست؟

بیماری سلیاک یک مشکل خودایمنی است که با خوردن گلوتن برانگیخته می‌شود. گلوتن پروتئینی است که در غلاتی مانند گندم، جو و چاودار وجود دارد. در افراد مبتلا به این بیماری، مصرف گلوتن به پوشش داخلی روده‌ی کوچک آسیب می‌زند. این آسیب باعث می‌شود روده نتواند مواد مغذی لازم را به خوبی جذب کند. این وضعیت به دلیل ناتوانی بدن در هضم و تحمل گلوتن ایجاد می‌شود.
سلیاک یک بیماری جدی است و اگر به درستی کنترل نشود، ممکن است مشکلات سلامتی شدیدی به دنبال داشته باشد. این بیماری تنها یک حساسیت غذایی ساده نیست، بلکه یک مشکل درازمدت است که باید به طور دقیق و همیشگی مدیریت شود.

بیماری سلیاک یک مشکل گوارشی جدی است که وقتی ایجاد می‌شود که فرد غذاهای حاوی گلوتن مصرف می‌کند. گلوتن نوعی پروتئین است که در گندم، جو و چاودار یافت می‌شود.

وقتی فرد مبتلا به این بیماری، گلوتن بخورد، سیستم ایمنی بدنش به روده کوچک حمله می‌کند. این حمله به پرزهای روده آسیب می‌زند. پرزها برآمدگی‌های ریزی هستند که درون روده قرار دارند و مسئول جذب مواد مغذی از غذا هستند. وقتی این پرزها آسیب ببینند، بدن نمی‌تواند به خوبی مواد مغذی لازم را جذب کند.

علائم این بیماری در افراد مختلف، متفاوت است. برخی از علائم شایع آن عبارتند از:
* احساس درد در ناحیه شکم
* اسهال مداوم یا یبوست
* احساس نفخ و بادکردن شکم
* خستگی زیاد و کم‌انرژی بودن
* کاهش وزن بدون دلیل مشخص
* در کودکان، این بیماری می‌تواند باعث اختلال در رشد شود.

برخی افراد نیز ممکن است علائمی داشته باشند که به نظر مستقیم به روده مربوط نمی‌شود، مانند:
* کم خونی (کمبود آهن)
* درد در استخوان‌ها و مفاصل
* سردرد
* ایجاد بثورات پوستی خارش‌دار

تنها راه درمان این بیماری، پیروی از یک رژیم غذایی کاملاً فاقد گلوتن در تمام طول عمر است. با حذف گلوتن از غذاها، روده به تدریج بهبود یافته و علائم بیماری از بین می‌روند.

علائم بیماری سلیاک

نشانه‌های این بیماری می‌تواند بسیار گوناگون باشد و در هر فرد به شکلی متفاوت بروز کند. برخی از رایج‌ترین این نشانه‌ها شامل موارد زیر است:

علائم گوارشی

احساس ناراحتی در شکم
باد کردن شکم
اسهال طولانی مدت
کم شدن وزن بدون علت مشخص
سختی در دفع مدفوع

علائم غیرگوارشی

احساس خستگی شدید و کمبود انرژی
کمبود گلبول‌های قرمز خون به دلیل کمبود آهن
ضعیف شدن و کاهش تراکم استخوان‌ها
مشکلات پوستی مانند التهاب و بثورات پوستی
اختلالات عصبی از جمله سردردهای مداوم و حالت‌های افسردگی

بدیاری سلیاک یک مشکل گوارشی جدی است که وقتی اتفاق می‌افتد که بدن فرد نمی‌تواند یک پروتئین به نام گلوتن را هضم کند. گلوتن در گندم، جو و چاودار پیدا می‌شود.

دلیل اصلی این بیماری، واکنش سیستم ایمنی بدن است. در افراد مبتلا، بدن به اشتباه به گلوتن به عنوان یک ماده خطرناک نگاه می‌کند و به آن حمله می‌کند. این حمله به پوشش داخلی روده کوچک آسیب می‌زند. روده کوچک جایی است که غذاها جذب بدن می‌شوند. وقتی این پوشش آسیب ببیند، بدن نمی‌تواند مواد مغذی لازم از غذاها را بگیرد.

این مشکل یک دلیل ژنتیکی هم دارد. یعنی اگر در خانواده‌ای افرادی این بیماری را داشته باشند، احتمال اینکه دیگر اعضای خانواده نیز به آن مبتلا شوند، بیشتر است. این بیماری معمولاً در افرادی بروز می‌کند که از قبل استعداد ژنتیکی آن را دارند.

به طور خلاصه، بیماری سلیاک به دلیل یک واکنش خودایمنی به گلوتن ایجاد می‌شود که به روده آسیب می‌زند و زمینه ژنتیکی هم در ابتلا به آن نقش دارد.

دلایل بیماری سلیاک ؛ اختلال جذب گلوتن :

بیماری سلیاک زمانی اتفاق می‌افتد که سیستم دفاعی بدن به گلوتن واکنش نشان می‌دهد. ژن‌های فرد نقش مهمی در ایجاد این بیماری دارند. اگر یکی از بستگان نزدیک شما به این مشکل دچار باشد، احتمال اینکه دیگر اعضای خانواده نیز به آن مبتلا شوند، بیشتر است. علاوه بر این، برخی عوامل بیرونی نیز می‌توانند در بروز بیماری مؤثر باشند. مواردی مانند فشارهای روحی، بیماری‌های عفونی و حتی عمل‌های جراحی گاهی باعث می‌شوند این بیماری خود را نشان دهد.

تشخیص بیماری سلیاک

تشخیص این بیماری به طور معمول در چند مرحله انجام می‌شود. در ابتدا، پزشک با شما صحبت می‌کند و درباره نشانه‌هایی که دارید و همچنین سابقه بیماری در خانواده‌تان می‌پرسد. پس از آن، آزمایش‌های لازم برای شما تجویز خواهد شد.

۱٫ آزمایش خون

آزمایش خون می‌تواند وجود پادتن‌های مربوط به بیماری سلیاک را در بدن بررسی کند. اگر مقدار این پادتن‌ها در خون بیشتر از حد طبیعی باشد، نشان می‌دهد که فرد به این بیماری مبتلا است.

۲٫ بیوپسی روده کوچک

برای تشخیص دقیق بیماری، پزشک ممکن است بخش کوچکی از بافت روده را نمونه‌برداری کند. در کسانی که بیماری سلیاک دارند، معمولاً آسیب و التهاب در دیواره روده دیده می‌شود.

۳٫ آزمایش ژنتیکی

در بعضی مواقع، آزمایش‌های ژنتیک انجام می‌شود تا تغییرات خاصی در ژن‌ها که می‌توانند باعث بروز بیماری شوند، مورد بررسی قرار بگیرند.

انواع آردهای فاقد گلوتن

برای کسانی که به گلوتن حساس هستند یا به بیماری سلیاک مبتلا می‌باشند، آردهای بدون گلوتن یک جایگزین عالی محسوب می‌شوند. این آردها از موادی تهیه می‌شوند که به طور طبیعی فاقد گلوتن هستند. در ادامه با برخی از این آردها آشنا می‌شویم.

آرد برنج: این آرد از آسیاب کردن دانه‌های برنج به دست می‌آید و یکی از پرمصرف‌ترین آردهای بدون گلوتن است. از آن برای تهیه نان، کیک و شیرینی‌ها استفاده می‌شود.

آرد ذرت: آرد ذرت از آسیاب کردن دانه‌های ذرت تهیه می‌شود و بافت نرم و طعم شیرینی دارد. این آرد برای غلیظ کردن سوپ و سس و همچنین پخت نان و شیرینی کاربرد دارد.

آرد نخودچی: این آرد از آسیاب کردن نخودچی پوست‌کنده به دست می‌آید و در آشپزی خاورمیانه و هند بسیار محبوب است. از آرد نخودچی برای تهیه غذاهایی مانند فلافل و پنکک استفاده می‌کنند.

آرد نارگیل: این آرد از خشک‌کردن و آسیاب کردن мяوه نارگیل تولید می‌شود. آرد نارگیل طعم ملایم و شیرینی دارد و برای پخت کیک و کلوچه ایده‌آل است.

آرد بادام: آرد بادام از آسیاب کردن بادام خام و بدون پوست تهیه می‌شود. این آرد سرشار از پروتئین است و برای تهیه شیرینی‌های مقوی و ماکارون کاربرد دارد.

آرد کینوا: این آرد از آسیاب کردن دانه‌های کینوا به دست می‌آید و ارزش غذایی بالایی دارد. آرد کینوا برای پخت نان و کیک مناسب است.

آرد گندم سیاه: با وجود اسمش، این آرد هیچ ارتباطی با گندم ندارد و کاملاً بدون گلوتن است. آرد گندم سیاه برای تهیه پنکک و نان استفاده می‌شود.

شما می‌توانید این آردها را به تنهایی یا در ترکیب با یکدیگر استفاده کنید تا به بافت و طعم دلخواه در پخت و پز خود برسید.

درمان بیماری سلیاک

تنها راه درمان بیماری سلیاک، پیروی از یک برنامه غذایی عاری از گلوتن است. بیماران باید از خوردن هر نوع خوراکی که در آن گندم، جو یا چاودار به کار رفته باشد، خودداری کنند.

مواد غذایی مجاز

مواد غذایی مجاز شامل این موارد است:

* برنج
* ذرت
* سیب‌زمینی
* انواع میوه‌ها و سبزیجات تازه
* گوشت و ماهی تازه
* آردهای مختلفی که فاقد گلوتن باشند

مواد غذایی غیرمجاز

مواد غذایی زیر معمولاً حاوی گلوتن هستند و باید در مصرف آن‌ها دقت کنید:

* نان‌هایی که با آرد گندم، جو یا چاودار پخته می‌شوند.
* ماکارونی و پاستا
* بیسکویت‌ها و کیک‌هایی که در تهیه آن‌ها از آردهای حاوی گلوتن استفاده شده است.
* سس‌های آماده و غذاهای بسته‌بندی شده و فرآوری شده، چون ممکن است در ترکیبات آن‌ها گلوتن به کار رفته باشد.

عوارض بیماری سلیاک درمان‌ نشده

اگر این عارضه درمان نشود، ممکن است به مشکلات جدی برای سلامتی منجر شود. برخی از این مشکلات عبارت‌اند از:

کم‌خوری و دریافت ناکافی مواد مغذی
ضعیف و شکننده شدن استخوان‌ها
ناتوانی در بچه‌دار شدن
بالاتر رفتن احتمال ابتلا به انواع خاصی از سرطان

بیماری سلیاک در کودکان

کودکان هم می‌توانند به این بیماری دچار شوند. نشانه‌های آن در کودکان می‌تواند شامل کم‌شدن رشد، بزرگ شدن و برآمدگی شکم و همچنین اسهال پی در پی باشد. شناسایی به موقع بیماری و آغاز یک رژیم غذایی فاقد گلوتن، برای جلوگیری از پیامدهای بعدی بسیار مهم و لازم است.

سؤالات متداول درباره بیماری سلیاک

آیا می‌توان بیماری سلیاک را کاملاً درمان کرد؟
خیر، در حال حاضر هیچ درمان دایمی برای این بیماری وجود ندارد. با این حال، اگر فرد رژیم غذایی مناسبی را دنبال کند، می‌تواند علائم بیماری را به خوبی مدیریت کند.

اگر نشانه‌ای از بیماری ندارم، آیا باز هم لازم است آزمایش دهم؟
در صورتی که در خانواده‌تان سابقه این بیماری وجود دارد، حتی اگر خودتان علامتی ندارید، بهتر است آزمایش انجام دهید.

چطور می‌توانیم از مصرف ناخواسته گلوتن جلوگیری کنیم؟
حتماً قبل از مصرف، برچسب ترکیبات محصولات غذایی را با دقت مطالعه کنید و از محصولاتی استفاده کنید که مطمئن باشید فاقد گلوتن هستند.

جمع‌ بندی

بیماری سلیاک یک مشکل در سیستم ایمنی بدن است که در آن فرد به ماده‌ای به نام گلوتن حساسیت دارد. نشانه‌های این بیماری می‌تواند مربوط به دستگاه گوارش باشد یا در بخش‌های دیگر بدن خود را نشان دهد. تشخیص به موقع و دنبال کردن یک برنامه غذایی عاری از گلوتن، نقش اصلی در کنترل این بیماری دارد. اگر احساس می‌کنید ممکن است به این بیماری مبتلا باشید، حتماً با یک پزشک گفت‌وگو کنید.