آشنایی با مفتول و ابزار ساخت زیورآلات مفتولی

سلام به همه هنردوستان عزیز!
به دوره آموزشی ساخت جواهرات با سیم خوش آمدید.

بیایید اول کمی با این هنر و گذشته‌ی آن آشنا شویم.
ساخت زیورآلات با سیم که به آن پیچاندن سیم هم می‌گویند، یکی از قدیمی‌ترین روش‌ها برای درست کردن جواهرات دست‌ساز است.
در این روش، با کمک انواع سیم و فقط با استفاده از دست و ابزارهای سادهی مخصوص، و بدون نیاز به لحیم‌کاری یا گرم کردن، می‌توان قطعات و شکل‌های گوناگونی خلق کرد.

سابقه این روش به هزاران سال پیش بازمی‌گردد.
اشیای سیمی ساخته‌شده در گورستان اور کشف شده‌اند که مربوط به دوران سومریان است، یعنی تقریباً دو هزار سال قبل از میلاد!
این آثار امروزه در موزه بریتانیا نگهداری می‌شوند.
علاوه بر این، نمونه‌هایی دو هزار ساله از دوران روم باستان نیز پیدا شده است.

در روشی که پیش از این هم اشاره کردیم، از وسایل مخصوصی برای درست کردن زیورآلات با سیم استفاده می‌کنیم. در ادامه با این ابزارها آشنا خواهیم شد.

ابزارهای موردنیاز برای ساخت زیورالات مفتولی:

وسایل کار با مفتول و ساخت زیورآلات:

مفتول: سیم فلزی نازک و قابل انعطاف
مهره: قطعات ریز تزئینی که داخل مفتول گذاشته می‌شوند
سیم‌چین: وسیله‌ای برای بریدن مفتول
انبردست دم‌باریک: برای گرفتن و خم کردن مفتول در فضاهای کوچک
انبردست دم‌گرد: برای ایجاد خم‌های منحنی و حلقه در مفتول
چکش: برای صاف کردن و فرم دادن به مفتول
تخته کار: سطح مناسب برای کار کردن روی مفتول
سوهان: برای صاف کردن لبه‌های تیز مفتول
درفش: وسیله‌ای برای سوراخ کردن
حلقه‌ساز: ابزاری برای ساخت حلقه‌های هم‌اندازه از مفتول

مفتول:

مفتول‌ها در واقع سیم‌های فلزی باریکی هستند که در ساخت‌وساز و هنرهای مختلف کاربرد دارند.
این سیم‌ها بر پایه‌ی جنس فلز، ضخامت، شکل سطح مقطع، میزان انعطاف‌پذیری و پوشش سطحی‌شان به گروه‌های گوناگونی تقسیم می‌شوند.
در ادامه به بررسی ویژگی‌ها و موارد استفاده‌ی هر نوع از مفتول‌ها خواهیم پرداخت.

مفتول از نظر جنس:

مفتول‌ها از فلزات گوناگون و ترکیب‌های مختلف آن‌ها ساخته می‌شوند. از جمله موادی که برای تولید مفتول به کار می‌روند می‌توان به نقره، طلا، برنج، فولاد و دیگر فلزات اشاره کرد.

مفتول از نظر اندازه قطر:

قطر مفتول یا همان ضخامت آن، نشان‌دهنده میزان کلفتی یا نازکی سیم است. در ایران این ضخامت را با واحد میلی‌متر می‌سنجند، اما در سایر کشورها معمولاً از واحدی به نام «گیج» (gauge) استفاده می‌شود.

یک نکته مهم این است که هرچه عدد گیج یک مفتول بیشتر باشد، آن سیم نازک‌تر خواهد بود.

در ادامه، جدولی ارائه می‌شود که ضخامت‌های مختلف مفتول را در واحدهای گوناگون نشان می‌دهد.

مفتول از نظر شکل مقطع:

سیم‌ها از نظر شکل سطح مقطع به سه دسته تقسیم می‌شوند: گرد، تخت (نیم‌دایره) و چهارگوش.

مفتول از نظر نرمی:

سیم‌های مفتولی از نظر میزان انعطاف به سه گروه تقسیم می‌شوند: نرم، نیمه‌سفت و سفت. در ساخت زیورآلات، معمولاً از دو نوعِ اول استفاده می‌شود: از نوع نرم برای کارهای ظریف و دقیق و از نوع نیمه‌سفت برای قسمت‌هایی که باید استحکام بیشتری داشته باشند تا شکل خود را از دست ندهند.

مفتول از نظر نوع روکش:

سیم‌ها از نظر پوشش بیرونی به دو دسته تقسیم می‌شوند: سیم‌های بدون پوشش و سیم‌های دارای پوشش.
نوع دارای پوشش، لایه‌ای از مواد مختلف مانند مس، طلا، نقره و غیره روی خود دارد.
همچنین سیم‌هایی با پوشش‌های رنگی گوناگون وجود دارند که برای ساخت کاردستی و آثار هنری بسیار زیبا و کاربردی هستند.
هنگام استفاده از سیم روکش‌دار باید دقت کنید که این پوشش به راحتی با ابزار آسیب می‌بیند و ممکن است خراش بردارد.

مهره و سنگ:

برای زیباتر کردن زیورآلات ساخته شده با سیم‌های فلزی، می‌توانید از سنگ‌های تزئینی، مهره‌های رنگی و کریستال‌های درخشان در میان بافت مفتول‌ها استفاده کنید.

سیم چین، دم باریک، دم گرد:

برای ساختن زیورآلات با مفتول، ابزارهای مختلفی به کار می‌روند.
سه وسیله‌ای که بیشتر از بقیه استفاده می‌شوند عبارت‌اند از: سیم‌چین، انبردست دم‌باریک و انبردست دم‌گرد.
سیم‌چین برای بریدن سیم و مفتول کاربرد دارد.
دم‌باریک برای نگهداشتن قطعات یا خم کردن مفتول با زوایای تند استفاده می‌شود.
اما اصلی‌ترین کار، یعنی پیچاندن و شکل‌دهی به مفتول، با انبردست دم‌گرد انجام می‌گیرد.

چکش و تخته کار:

برای شکل‌دهی و صاف کردن سیم از چکش استفاده می‌کنیم.
برای این کار باید قطعه را روی یک صفحه کار فلزی یا یک تخته پلاستیکی محکم قرار دهیم و سپس با چکش به آن ضربه بزنیم.

سوهان یا سمباده:

از این ابزار برای هموار کردن یا گرد کردن سر تیز سیم‌ها استفاده می‌شود.

درفش:

از این وسیله برای ایجاد فاصله بین سیم‌های به هم تابیده استفاده می‌شود.

حلقه ساز:

از این وسیله برای درست کردن حلقه‌هایی کاملاً گرد در اندازه‌های مورد نظرتان استفاده می‌شود.

سیم پیچ:

یکی از روش‌های پرکاربرد برای درست کردن زیورآلات با سیم، استفاده از شکل مارپیچ یا فنری است.
این مارپیچ‌ها را می‌توان هم با دست و هم با دستگاه درست کرد. البته ساختن آن با دست دشوارتر است و زمان بیشتری می‌برد.
در ادامه، هر دو روش ساخت مارپیچ سیمی را به شما آموزش می‌دهیم.

ساخت سیم پیچ با دریل:​

امیدوارم از این قسمت آموزش ساخت زیورآلات با سیم هم خوشتان آمده باشد.

حالا بیایید وسایل مورد نیاز را برداریم و کار ساخت زیورآلات را شروع کنیم.

دوست دارم نظرها و پرسش‌هایتان را بدانم.