خامه دوزی

خامه‌دوزی که با نام‌های خامک‌دوزی و سفیددوزی نیز شناخته می‌شود، یکی از روش‌های زیبای سوزندوزی است. در این روش، از نخ ابریشم برای دوخت طرح‌های زیبا روی پارچه استفاده می‌شود.

در گذشته، فقط از نخ ابریشم سفید و نتابیده (یعنی ابریشمی که هنوز پرداخت نشده و به رنگ طبیعی خودش است) در این کار استفاده می‌کردند. به همین دلیل، نام این هنر را “خمک‌دوزی” گذاشتند. این واژه با گذشت زمان و تغییر گویش، به “خامک‌دوزی” یا “خامه‌دوزی” تبدیل شده است. در واقع کلمه “خامه” در اینجا به معنای ابریشم خام و پرداخت‌نشده است.

برای اینکه بیشتر با این هنر زیبا و ارزشمند آشنا شوید، پیشنهاد می‌کنیم تا پایان این مطلب با ما همراه باشید.
 

خامه دوزی چیست؟

همانطور که پیش‌تر اشاره شد، خامه‌دوزی یک روش گلدوزی است که برای تزیین لباس‌های مختلف و همچنین وسایل تزئینی خانه مانند کوسن به کار می‌رود.
در این روش، تمرکز اصلی روی طرح‌ها و نقش‌های هندسی است. اگرچه نقش‌هایی مانند بته‌جقه هم در این نوع گلدوزی دیده می‌شود، اما در کل طرح‌ها بیشتر بر اساس شکل‌های هندسی طراحی می‌شوند.
خامه‌دوزی به عنوان یکی از گنجینه‌های فرهنگی و هنری ایران، در فهرست میراث جهانی یونسکو نیز ثبت شده است.
گاهی هنر سفیددوزی ایرانی با هنر برودری دوزی اشتباه گرفته می‌شود. برودری دوزی (Broderie anglaise) که به آن خامه‌دوزی انگلیسی هم گفته می‌شود، یک تکنیک گلدوزی دیگر است. اگر دوست دارید بیشتر با این روش آشنا شوید، می‌توانید مقاله مربوط به برودری دوزی را در وبلاگ هنری مطالعه کنید.

نخ ابریشم نتابیده

همانطور که پیش‌تر اشاره کردیم، در هنر خامه‌دوزی از نخ ابریشم خام و نتابیده استفاده می‌شود. این نخ، ابریشمی است که هیچ‌گونه پرداخت و فرآوری روی آن انجام نشده و به همان شکل طبیعی و اولیه‌اش باقی مانده است. همچنین این نخ بدون رنگ‌آمیزی و تغییرات دیگر به کار می‌رود و به همین دلیل معمولاً رنگ طبیعی خودش را دارد؛ یعنی زرد کمرنگ یا سفید متمایل به زرد.

نخ ابریشم خام به خاطر ظاهر خاص و طبیعی‌اش در برخی از صنایع دستی و رودوزی‌ها مانند خامه‌دوزی کاربرد دارد. از آنجا که الیاف ابریشم تراکم کمتری نسبت به سایر نخ‌ها دارد، پارچه‌هایی که با این نخ دوخته می‌شوند، نرم‌تر و لطیف‌تر هستند.
 

تاریخچه خامه دوزی

هنر خامه‌دوزی، شبیه بسیاری از روش‌های دیگر گلدوزی و سوزندوزی، پیشینه‌ای طولانی در تاریخ ایران باستان دارد. به باور برخی، این هنر از زمان پیدایش نخ ابریشم، یعنی در دوره‌های اشکانی و ساسانی در استان سیستان و بلوچستان پدید آمده است. عده‌ای دیگر نیز آغاز آن را به دوره هخامنشیان نسبت می‌دهند. اما در هر صورت، زادگاه اصلی این هنر، شهر ادیمی در سیستان و بلوچستان است.

شهرستان ادیمی، یکی از شهرهای مهم استان سیستان و بلوچستان در جنوب شرقی ایران به شمار می‌رود. خامه‌دوزی به عنوان یکی از صنایع دستی اصیل این منطقه شناخته می‌شود. از گذشته‌های دور، مردم ادیمی به دلیل در دسترس داشتن ابریشم خام و نخ‌های رنگی، از این هنر برای تزیین لباس‌ها و دیگر وسایل زندگی خود استفاده می‌کردند.

جایگاه امروزی هنر سفید دوزی

امروزه هم هنر سنتی خامه‌دوزی در روستاها و شهرهای سیستان و بلوچستان و بعضی مناطق دیگر ایران زنده و پابرجاست. این هنر به عنوان یکی از صنایع دستی مهم و شناخته‌شده سیستان به شمار می‌رود و در جشنواره‌ها و نمایشگاه‌های صنایع دستی در سطح استانی و ملی نیز عرضه می‌شود.
می‌توان گفت که مسئولیت اصلی حفظ و زنده‌نگه‌داشتن این هنر ارزشمند و کهن ایرانی، پس از گذشت سال‌ها، بدون تردید بر دوش زنان سخت‌کوش و بااستعداد روستایی و عشایر است.
 

محصولات خامه دوزی

خامه‌دوزی یک روش زیبا برای تزئین لباس‌ها و وسایل تزئینی خانه است. در زیر نمونه‌هایی از کاربردهای این هنر را مشاهده می‌کنید:

– یقه و سرآستین لباس‌های زنانه و مردانه
– مانتو
– دامن
– شال و روسری
– کلاه
– رومیزی
– رو تختی
– رو بالشی
– ملحفه و لحاف
– لحاف کرسی
– پتو
– زیرانداز
– رو فرشی
– کوسن و روکوسنی
– دستمال
– سفره
– پشتی
– جانمازی

به طور کلی، بیشترین استفاده از خامه‌دوزی را می‌توان روی لباس‌ها و وسایل با سبک سنتی دید. شاید تصور کنید این هنر زیبا در خانه‌های امروزی با دکوراسیون مدرن جایی ندارد، اما این باور درست نیست. ترکیب هنرهای اصیل با طراحی مدرن، می‌تواند فضایی خلاقانه و منحصربه‌فرد خلق کند.
 

وسایل خامه دوزی

برای انجام خامه‌دوزی، به ابزارهای خاصی نیاز دارید. در ادامه، مهمترین وسایلی که باید در اختیار داشته باشید، معرفی شده‌اند:

پارچه خامه دوزی

پارچه مخصوص سفید‌دوزی، در حقیقت همان پارچه گلدوزی است. شما می‌توانید برای انجام کارهای سفید‌دوزی خود از این نوع پارچه استفاده کنید. برای خرید پارچه گلدوزی در مدل‌های مختلف، می‌توانید به بخش مربوط به این محصول در وبسایت آرین لوتوس سر بزنید.

البته این روزها پارچه‌های برودری‌دوزی هم به اشتباه در بازار با نام پارچه خامه‌دوزی شناخته می‌شوند. اگر دوست دارید تفاوت این دو نوع پارچه را بهتر بدانید، پیشنهاد می‌کنیم نگاهی به مقاله پارچه خامه‌دوزی در وبلاگ هنری بیندازید.
 

نخ خامه دوزی

برای کارهای سفیددوزی می‌توانید از انواع نخ‌های ابریشمی گلدوزی استفاده کنید. اگر می‌خواهید قیمت این نخ‌های باکیفیت و درجه‌یک را بدانید یا آن‌ها را بخرید، کافی است به صفحهٔ مربوط به این محصول در وبسایت آرین لوتوس مراجعه کنید.

یکی از گزینه‌های عالی برای خامه‌دوزی، نخ دمسه ابریشمی است. نخ دمسه که توسط برند DMC فرانسه تولید می‌شود، از بهترین و پرفروش‌ترین نخ‌ها در زمینه گلدوزی در سراسر جهان به شمار می‌رود.

در گذشته فقط از نخ ابریشمی به رنگ سفید در این هنر استفاده می‌شد، اما امروزه نخ‌های رنگی هم کاربرد زیادی دارند.

کارگاه

برای اینکه پارچه در هنگام خامه‌دوزی کاملاً صاف و ثابت بماند، به یک چهارچوب گلدوزی نیاز دارید.
یکی از گزینه‌های عالی برای این کار، چهارچوب برند نورگه است. این محصول ساخت کشور ترکیه است و از کیفیت و استحکام بسیار خوبی برخوردار می‌باشد.
 

سوزن خامه دوزی

در هنر خامه‌دوزی، می‌توانید از سوزن‌های مختلف گلدوزی استفاده کنید.
سوزن نیدل پانچ از پرطرفدارترین انواع سوزن در این زمینه است. این سوزن در اصل برای هنر پانچ‌دوزی ساخته شده، اما برخی از انواع آن برای کارهای سفیددوزی نیز مناسب هستند.

— سوالات متداول —

1- وسایل مورد نیاز برای هنر خامه دوزی کدام اند؟

از مهمترین وسایل مورد نیاز برای این هنر می توان به پارچه، سوزن، نخ و کارگاه اشاره کرد.

2- آثار و محصولات خامه دوزی شامل چه مواردی هستند؟

مانتو، دامن، شال، رومیزی، کوسن و روتختی، چندی از رایج ترین محصولات این هنر هستند.

3- ریشه این هنر به کجا باز می گردد؟

خامه دوزی یک هنر اصیل ایرانی است که خاستگاه اصلی آن، سیستان و بلوچستان است.

{
“@context”: “https://schema.org”,
“@type”: “FAQPage”,
“mainEntity”: [{
“@type”: “Question”,
“name”: “وسایل مورد نیاز برای هنر خامه دوزی کدام اند؟”,
“acceptedAnswer”: {
“@type”: “Answer”,
“text”: “از مهمترین وسایل مورد نیاز برای این هنر می توان به پارچه، سوزن، نخ و کارگاه اشاره کرد.”
}
},{
“@type”: “Question”,
“name”: “آثار و محصولات خامه دوزی شامل چه مواردی هستند؟”,
“acceptedAnswer”: {
“@type”: “Answer”,
“text”: “مانتو، دامن، شال، رومیزی، کوسن و روتختی، چندی از رایج ترین محصولات این هنر هستند.”
}
},{
“@type”: “Question”,
“name”: “ریشه این هنر به کجا باز می گردد؟”,
“acceptedAnswer”: {
“@type”: “Answer”,
“text”: “خامه دوزی یک هنر اصیل ایرانی است که خاستگاه اصلی آن، سیستان و بلوچستان است.”
}
}]
}