معنی ضرب المثل ” با دوستان مرّوت، با دشمنان مدارا “

در زندگی، گاهی با افرادی روبرو می‌شویم که مانند دوستان صمیمی و خوب برایمان هستند. در مقابل، ممکن است کسانی نیز باشند که با ما تفاهم ندارند یا حتی گاهی رفتارهای ناخوشایندی نشان می‌دهند.
ضرب‌المثل “با دوستان مرّوت، با دشمنان مدارا” به ما یادآوری می‌کند که چگونه با این دو گروه برخورد کنیم.

منظور این است که در برابر کسانی که با ما مهربان و صادق هستند، باید با محبت و بزرگواری رفتار کنیم و قدردان دوستی‌شان باشیم. اما در مقابل کسانی که با ما بدرفتاری می‌کنند یا قصد آزارمان را دارند، بهتر است با صبر و آرامش برخورد کنیم و از درگیری و تندی بپرهیزیم.

این رفتار نه تنها از مشکلات بیشتر جلوگیری می‌کند، بلکه نشان‌دهنده‌ی خرد و شخصیت بالای ماست. در واقع، مدارا کردن با دیگران—حتی آن‌هایی که با ما مخالفند—سبب می‌شود زندگی آرام‌تر و بهتری داشته باشیم.

در این نوشته، می‌خواهیم با هم معنی و مفهوم اصلی این ضرب‌المثل کهن ایرانی را بررسی کنیم. در ادامه با ما همراه باشید.

معنی با دوستان مرّوت، با دشمنان مدارا چیست؟

۱- معنای مروت: کلمه مروت از ریشه “مرد” گرفته شده و در ظاهر به معنای مردانگی است. اما در کاربرد واقعی، به شخصیت و انسانیت فرد اشاره دارد؛ یعنی این که با دیگران منصف و دلسوز باشیم.

معنای مدارا: یعنی وقتی کسی با ما بدرفتاری می کند، صبر کنیم و عصبانی نشویم. به عبارت دیگر، با دیگران سازگاری و بردباری داشته باشیم.

۲- مفهوم این ضرب المثل: اگر می‌خواهی زندگی آرام و بی دغدغه‌ای داشته باشی، باید این اصل را رعایت کنی: با دوستانت با محبت و انصاف رفتار کن و دلشان را نیازار، و با کسانی که با تو بد هستند، با تحمل و آرامش برخورد کن. چون اگر به هر رفتار بدی واکنش نشان دهی، آرامش خودت را از دست می‌دهی و طرف مقابل حتی خوشحال تر هم می‌شود.

◊ مروت و مردانگی در کلام امیرمومنان علی علیه السلام:
اَلمُروءَةُ اجتِنابُ الرَّجُلِ ما يَشينُهُ و َاكتِسابُهُ ما يُزَيِّنُهُ؛
مردانگى، دورى كردن انسان است از آنچه مايه ننگ اوست و به دست آوردن آنچه كه باعث آراستگى اوست.

◊ مدارا کردن در کلام امام علی(علیه السلام):
دارِ النّاسَ تَأمَن غَوائِلَهُم وَ تَسلَم مِن مَکایِدِهِم؛
با مردم مدارا کن، تا از گزندهایشان در امان باشی و از نیرنگهایشان سالم بمانی.

شعر حافظ

دلم بی‌قرار است و از دست می‌رود، ای یاران باوفای خداوند.
افسوس که اسرار پنهانم، کم‌کم آشکار خواهد شد.
ما غرق‌شدگان دریا هستیم، ای باد به کمک برخیز؛
شاید بار دیگر چهره آن یار آشنا را ببینم.

مهری که آسمان ده روزه نشان می‌دهد، همه افسانه و فریب است.
ای دوست، نیکی کردن به یاران را فرصتی بدان و آن را بشمار.
دوش در میان گل و شراب، بلبل خوشخوان سر داد:
هات الصبوح هبوا یا ایها السکارا.

ای صاحب بزرگواری و بخشش، به شکرانه سلامتی‌ات،
روزی به این نیازمند درمانده نیز سر بزن و احوالم بپرس.
آرامش هر دو جهان، تفسیرش همین دو کلمه است:
با دوستان مهربان باش و با دشمنان گذشت داشته باش.

در محلهٔ نیکنامی، ما را راه ندادند.
اگر این تقدیر را نمی‌پسندی، خود سرنوشت را دگرگون کن.
صوفیان آن شراب تلخ را “ام‌الخبائث” خواندند،
اما برای ما گواراتر و شیرین‌تر از بوسهٔ معشوق است.

در روزهای تنگدستی، غم را رها کن و به شادی و مستی بپرداز،
چرا که این کیمیای زندگی، گدایی را هم چون قارون ثروتمند می‌کند.
سرکشی مکن که معشوق از غیرت، چون شمعت خواهد سوزاند؛
در دست او، دلِ سخت چون سنگ، موم نرم می‌شود.

آیینهٔ اسکندر، همان جام شراب است؛ در آن بنگر
تا سرگذشت پادشاهیِ دارا را بر تو نمایان کند.
آن زیبارویان پارسی‌گو، بخشندهٔ عمرند؛
ای ساقی، بشارت ده و به رندان پاکدل شراب برسان.

حافظ این خرقهٔ عبادت را به خود نپوشید و آن را با می آلود؛
ای شیخ پاکدامن، ما را ببخش و عذر ما را بپذیر.

حافظ

بیشتر بخوانید:
ضرب‌المثل درباره دوستی
اختصاصی-آرین لوتوس