معنی ضرب المثل ” تربیت نا اهل را چون گردکان بر گنبد است “

این ضرب‌المثل قدیمی می‌گوید: وقتی بخواهی به فردی که شایستگی و لیاقت ندارد، آموزش بدهی یا چیزی به او یاد بدهی، کارت بی‌فایده است. درست مثل اینکه بخواهی یک گردو را روی گنبدی گرد و صاف بغلتانی. همان‌طور که گردو روی گنبد نمی‌ماند و به زمین می‌افتد، دانش و تربیت نیز نزد فرد ناشایست پایدار نمی‌ماند و از بین می‌رود.

این مثل به ما یادآوری می‌کند که وقتی استعداد و آمادگی در کسی نباشد، حتی بهترین آموزش‌ها هم روی او تأثیری نخواهد داشت.

در این بخش، به بررسی معنی و مفهوم این ضرب‌المثل ایرانی می‌پردازیم. در ادامه همراه ما باشید.

معنی تربیت نا اهل را چون گردکان بر گنبد است

۱- معنی گردکان: یعنی گردو
معنی مَثل: یعنی تلاش برای تربیت کسی که به خاطر رفتارهای ناپسند، سرشتش تباه شده، کاری بی‌فایده است؛ درست مثل این است که بخواهی یک گردو را روی گنبد نگه داری! همانطور که گردو روی گنبد پایدار نمی‌ماند و نگه داشتن آن سودی ندارد، تربیت انسانی ناشایست و بدسرشت هم بی‌نتیجه است. (مگر اینکه لطف خدا شامل حالش شود و به راه درست هدایت گردد!)
شاید این جمله را شنیده باشید: ذات بد، خوب نمی‌شود چون بنیادش نادرست است!
پیشنهاد: ضرب‌المثل «ذات بد نیکو نگردد»

۲- این ضرب‌المثل در حقیقت بخشی از این بیت از استاد سعدی است:
پرتو نیکان نگیرد هر که بنیادش بد است
تربیت نااهل را چون گردکان بر گنبد است

۳- معمولاً این ضرب‌المثل را برای کسی به کار می‌برند که در برابر پند و سخن درست دیگران مقاومت می‌کند و آن را نمی‌پذیرد، بلکه لجاجت و دشمنی می‌ورزد. چنین افرادی مصداق کسانی هستند که حتی قرآن نیز آن‌ها را نابینا، ناشنوا و گنگ توصیف می‌کند.
در تاریخ، نمونه‌های چنین افرادی کم نبوده‌اند. تا جایی که خداوند به پیامبرش که برای هدایت آن‌ها خود را به زحمت می‌انداخت، فرمود: وظیفه تو تنها هشدار دادن به این افراد است. خودت را آزار نده! اینان به خاطر اینکه بارها آیات و نشانه‌های خدا را تکذیب کرده‌اند، حرف حق تو را نخواهند پذیرفت!
(آیاتی مانند ۱۰۸ یونس، ۲۰ آل عمران، ۸۲ نحل و…)

نکته تربیتی
این شعر به این معنا نیست که به محض دیدن رفتار نادرست کسی، دست از تربیت او برداریم و بگوییم حتماً سرشتش هم ناپاک است! اولاً، درون کسی را نمی‌توان از ظاهرش قضاوت کرد.
دوماً، تربیت فقط به معنی امر و نهی زبانی نیست! اگر کسی خودش الگوی عمل باشد و کارهای شایسته انجام دهد، دیگران از رفتار خوبش بیشتر از حرف‌هایش تأثیر می‌گیرند. چنین فردی اگر با زبان هم کسی را پند دهد، حتی اگر در ظاهر نپذیرد، به تدریج تغییراتی در درونش ایجاد خواهد شد.

بیشتر بخوان: ضرب‌المثل با گردو
اختصاصی-آرین لوتوس