معنی ضرب المثل ” دبه کردن “

حتماً تا به حال شنیده‌اید که در گفت‌وگوهای روزمره از اصطلاح “دبه کردن” استفاده می‌شود. اما این عبارت دقیقاً به چه معناست و ریشه آن از کجا آمده است؟

در گذشته، “دبه” به کوزه‌های گلی کوچکی گفته می‌شد که معمولاً دهانه‌ای باریک داشتند. وقتی می‌خواستند از چنین کوزه‌ای آب یا مایع دیگری بریزند، به دلیل تنگی دهانه، مایع به آرامی و با تعلل خارج می‌شد. این ویژگی، تداعی‌کننده رفتار افرادی است که در انجام کارها یا پایبندی به قول خود، تعلل می‌کنند و طفره می‌روند.

بنابراین، وقتی امروز می‌گوییم کسی “دبه کرده” یا “دبه درآورده”، منظور این است که آن فرد از زیر بار مسئولیت یا تعهد خود شانه خالی کرده است. او به جای اینکه قول خود را عملی کند، با بهانه‌تراشی و امروز و فردا کردن، سعی در فرار از انجام آن دارد.

این ضرب‌المثل به زیبایی نشان می‌دهد که چگونه یک شیء ساده و روزمره در زندگی گذشته، می‌تواند مبنای توصیف یک ویژگی رفتاری در انسان‌ها شود.

در این نوشته، می‌خواهیم معنی و مفهوم واقعی این ضرب‌المثل کهن ایرانی را با هم مرور کنیم. در ادامه با ما همراه باشید.

ضرب المثل دبه کردن کنایه از چیست؟

دبه نام یک وسیله نگهداری است که معمولاً از جنس پلاستیک یا چرم ساخته می‌شود و برای نگهداری روغن یا چیزهای مشابه از آن استفاده می‌کنند.
اما اصطلاح “دبه کردن” یا “دبه درآوردن” دیگر به آن ظرف ربطی ندارد. در اینجا منظور از دبه، همان بیماری فتق یا باد فتق است. این مشکل معمولاً وقتی پیش می‌آید که فرد جسم سنگینی بلند کند، یا به دلیل عطسه‌ی ناگهانی و شدید، فشار زیادی به شکم وارد شود. کسی که دچار فتق شود، معمولاً نمی‌تواند کارهای سنگین یا حتی بعضی کارهای روزمره را به راحتی انجام دهد.
در گذشته بعضی افراد با این بهانه که باد فتق دارند، از انجام کارهای سخت شانه خالی می‌کردند. به همین خاطر، رفته‌رفته اصطلاح “دبه کردن” بین مردم رواج پیدا کرد و به کسانی گفته شد که از قول خودشان برمی‌گردند یا وعده‌شان را عمل نمی‌کنند.
امروزه هم این ضرب‌المثل بیشتر در موقعیت‌های معاملاتی استفاده می‌شود. مثلاً فرض کنید کسی قول داده خانه‌اش را با قیمت مشخصی به یک خانواده بفروشد. وقتی آن خانواده برای خرید مراجعه می‌کنند، صاحبخانه با پیشنهاد بهتر و قیمت بالاتر از طرف دیگری روبرو می‌شود و بنابراین از فروش خانه به خریدار اول خودداری می‌کند.
در چنین شرایطی می‌گویند: صاحبخانه دبه کرده یا دبه درآورده است.

پس دبه کردن کنایه از:

◊ پشت سر دیگران حرف زدن و غیبت کردن
◊ زیر قول و قرار خود زدن
◌ فرار کردن از کارهایی که بر عهده‌ی ماست
◌ تنها به فکر منافع خود بودن و حق دیگران را نادیده گرفتن

اختصاصی-آرین لوتوس
پیشنهادی: ضرب المثل‌های خواندنی