صفر تا صد روانشناسی موسیقی!

آیا تا به حال عبارت “روانشناسی موسیقی” به گوشتان خورده است؟ می‌دانید این حوزه از دانش دقیقاً چه مفهومی دارد و به چه چیزهایی می‌پردازد؟ در این نوشته از وبلاگ آرین لوتوس، می‌خواهیم همه‌ی آنچه را که باید درباره‌ی این علم جذاب بدانید، به زبانی ساده و گویا برایتان بیان کنیم.

روانشناسی موسیقی چیست؟

روان‌شناسی موسیقی، بخشی از دانش روان‌شناسی و موسیقی است که به بررسی رفتارها و تجربه‌های انسان در ارتباط با موسیقی می‌پردازد. این رشته به چگونگی درک ما از موسیقی و تأثیر آن در زندگی روزمره توجه می‌کند، به تحلیل احساسی و ذهنی قطعات موسیقی می‌پردازد و واکنش‌های ما هنگام شنیدن آهنگ‌ها را بررسی می‌کند. پژوهش‌های این حوزه در زمینه‌های گوناگونی مانند درمان با موسیقی، ساختن آهنگ، آموزش، پرورش هوش و رشد خلاقیت به کار می‌رود.

تاریخچه روانشناسی موسیقی

تا پیش از قرن نوزدهم، موسیقی بیشتر با کمک ریاضیات بررسی می‌شد. قدمت این نگاه به حدود قرن ششم قبل از میلاد و زمان فیثاغورث بازمی‌گردد. پس از او نیز اندیشمندانی مانند آناکساگوراس و بوئتیوس همین راه را ادامه دادند و اعتقاد داشتند که موسیقی با قوانین فیزیک قابل درک است. اما آریستوکسنوس از جمله نخستین کسانی بود که با این روش مخالفت کرد و معتقد بود برای شناخت موسیقی باید به حس و حافظه انسان توجه کرد.

در اواخر قرن نوزدهم، روانشناسی موسیقی به سبک مدرن و در چارچوب مکتب ساختارگرایی، همراه با روانشناسی تجربی شکل گرفت و رشد کرد. ویلهلم وونت از پیشگامان این حوزه بود و به مطالعه رابطهٔ ریتم با احساس کشش و آسایش حرکتی پرداخت. با گذر زمان و جایگزینی مکتب گشتالت و رفتارگرایی به جای ساختارگرایی، روانشناسی موسیقی دیگر فقط به بررسی واکنش‌های انسان محدود نماند. در این دوره، پژوهش‌هایی توسط گیزا ریویس و آلبرت ولک در زمینهٔ آموزش و مهارت‌های موسیقی انجام شد. همچنین کارل سی شور، مفهوم روانشناسی استعداد موسیقی را پایه‌گذاری کرد.

زمینه‌های تحقیقاتی روانشناسی موسیقی

ادراک و شناخت

در این زمینه، دانشمندان به مطالعه این موضوع می‌پردازند که انسان‌ها چگونه موسیقی‌های گوناگون را درک می‌کنند. این پژوهش‌ها از شاخه‌های مختلفی مانند علوم مغز و اعصاب، روان‌شناسی، تفکر و ذهن، فلسفه، زبان‌شناسی، دانش کامپیوتر و همچنین تئوری موسیقی بهره می‌گیرد.

پاسخ عاطفی

هدف این پژوهش، مطالعه احساساتی است که با گوش دادن به آهنگ‌ها در انسان‌ها پدید می‌آید. محققان به بررسی سبک موسیقی، شیوه واکنش افراد و همچنین ویژگی‌های خود شنوندگان می‌پردازند.

عصب روانشناسی

پژوهشگران با کمک روش‌های عکس‌برداری از مغز، به مطالعهٔ فرآیندهایی می‌پردازند که هنگام گوش دادن به آهنگ و نواختن آن در مغز اتفاق می‌افتند.

فرهنگ

فرهنگ هر جامعه‌ای نقش مهمی در شکل‌گیری علاقه افراد به سبک‌های مختلف موسیقی دارد. همچنین، خاطراتی که از آهنگ‌ها و ملودی‌ها در ذهن ما می‌ماند و حتی احساسی که هنگام شنیدن یک قطعه موسیقی تجربه می‌کنیم، همگی تحت تأثیر فرهنگ و محیطی است که در آن بزرگ شده‌ایم.