علی اکبر شهنازی که بود؟
علی اکبر شهنازی یک نوازنده چیره‌دست تار و از استادان موسیقی ایرانی بود. او سهم بزرگی در گسترش و حفظ ردیف‌های موسیقی سنتی ایران داشت. علاوه بر تار، با سازهای دیگری مانند سه‌تار و پیانو نیز آشنایی داشت. در این نوشته از وبلاگ آرین لوتوس، به زندگی و آثار این هنرمند بزرگ می‌پردازیم.
تولد و کودکی
علی‌اکبر شهنازی در بیست و سوم اردیبهشت ماه سال ۱۲۷۶، در محله عین‌الدوله تهران به دنیا آمد. در خاندان او، موسیقی جایگاه ویژه‌ای داشت. پدربزرگش، علی‌اکبر فراهانی، از تارنوازان نامدار دربار ناصرالدین‌شاه به شمار می‌رفت. پدرش، آقا حسینقلی فراهانی، نیز یکی از سرشناس‌ترین نوازندگان تار در دوره قاجار بود. عموی او، میرزا عبدالله فراهانی، در نواختن تار و سه‌تار مهارت داشت و به آموزش این سازها می‌پرداخت. پسرعمویش، احمد عبادی، از استادان به‌نام تار در روزگار معاصر بود. حتی دو برادر کوچک‌ترش، محمدحسن و عبدالحسین شهنازی، نیز در نوازندگی تار دست داشتند. این‌ها تنها بخشی از افراد خانواده او بودند که در زمینه موسیقی فعال بودند. علی‌اکبر شهنازی که در چنین محیط هنرمندی پرورش یافته بود، از هشت سالگی نزد پدرش فراگیری تار را شروع کرد و به مدت شش سال، ردیف‌های موسیقی ایرانی را نیز از او آموخت. او در این راه از راهنمایی‌های درویش‌خان نیز بهره برد و تحصیلات خود را در مدارس سن‌لوئی، اشراف و سعادت ادامه داد.
شروع فعالیت حرفه‌ای علی اکبر شهنازی
علی اکبر شهنازی نخستین صفحه‌ی موسیقی خود را در سن چهارده‌سالگی در تهران و با همکاری آقای دماوندی، خواننده‌ی دوره قاجار، در دستگاه‌های بیات ترک و افشاری ضبط کرد. چهار سال بعد، وقتی پدرش از دنیا رفت، او جایگاه پدر را در آموزش هنرجویان تار گرفت. او همیشه تلاش کرد تا روایتی که پدرش از ردیف موسیقی ارائه داده بود، به طور کامل ثبت و حفظ کند. شیوه‌ی نوازندگی‌اش نیز بسیار به سبک پدرش شباهت داشت. در دهه ۱۳۰۰، او به پرآوازه‌ترین نوازنده‌ی تار زمان خود تبدیل شده بود. حدود اواسط سال ۱۳۰۵، به درخواست شرکت ضبط صفحات هیز ماسترز ویس، قطعاتی را با خوانندگی اقبال السلطان ضبط کرد. همچنین در سال ۱۳۰۸، هنرستان موسیقی خود را با نام “هنرستان موسیقی شهنازی” بنیان گذاشت. او در برنامه‌های رادیو هم همکاری داشت و در کنار ادیب خوانساری به نوازندگی می‌پرداخت.
خدمات علی اکبر شهنازی به نظام دستگاهی موسیقی ایران
علی اکبر شهنازی در طول زندگی هنری خود، همواره از شیوه سنتی موسیقی ایرانی محافظت کرد و آن را زنده نگه داشت. به گونه‌ای که در هفتاد سال فعالیت هنری او، هیچ تغییر یا جابجایی در بخش‌های مختلف ردیف‌های موسیقی یا تزئینات اضافه‌شده در نواختن او دیده نشد. او در تنظیم ردیف‌های موسیقی و همچنین استانداردسازی ساز تار، کارهای ارزشمندی انجام داد. شهنازی با توجه به شرایط زمان خود و نوگرایی دوره پهلوی، از روش‌های غربی نیز برای بهبود کیفیت صدای تار استفاده کرد. از جمله این روش‌ها می‌توان به حرکت‌های لغزشی متنوع، پرش‌های پیاپی از پایین به بالای دسته ساز و برعکس، پرش‌های با فاصله‌های کوتاه، قطعات طولانی یا سریع، تکرارهای پشت سرهم و مکرر، تغییرهای شدت صدای گوناگون، روش‌های مختلف قرار دادن انگشتان و استفاده مناسب از تمام سیم‌های ساز اشاره کرد.
