آیا پهلوان آواز ایران را می شناسید؟
بسیاری از نیاکان ما به یاری هنر و استعدادشان در یادها جاودانه شدهاند. در این بخش از وبلاگ آرین لوتوس، شما را با پهلوان آواز ایران آشنا میکنیم.
بیوگرافی استاد ایرج، پهلوان آواز
حسین خواجهامیری در یازدهم دیماه سال ۱۳۱۱ در روستای خالدآباد نطنز چشم به جهان گشود. خانوادهاش اهل هنر بودند. او با نام هنری «ایرج» شناخته میشود و به پهلوان آواز ایران شهرت دارد. بسیاری از دوستداران موسیقی، او را با همین لقب میشناسند.
استاد محمدرضا شجریان درباره ایرج گفته است: صدای ایرج در تاریخ آواز ایران یک معیار و استاندارد است. هرگاه بخواهند کیفیت عالی یک صدا را توصیف کنند، میگویند مانند صدای ایرج است.
ایرج پدر چند فرزند هنرمند است. از همسر اولش، صاحب فرزندانی به نامهای همایون، هومن و هاله شد. از همسر دومش نیز صاحب فرزندانی به نامهای توران صولتتاش، احسان (خواننده و آهنگساز) و الیکا (نوازنده) است.
پدربزرگ ایرج در دوره ناصرالدین شاه از خوانندگان نامدار بود. پدرش نیز صدایی خوش و رسا داشت و با ردیفهای موسیقی آشنا بود. او مدتها پسرش را زیر نظر خود آموزش داد. ایرج در همان سالهای نوجوانی در مراسم تعزیه شرکت میکرد و از تعزیهخوانانی که ردیف و دستگاههای موسیقی را میدانستند، آواز فرا گرفت.
تحصیل در مکتب ابوالحسن صبا
او پس از اتمام تحصیلات ابتدایی به تهران آمد. در سال ۱۳۲۶ به محضر استاد ابوالحسن صبا راه پیدا کرد و به مدت دو سال نزد وی به فراگیری و تکمیل هنر خود پرداخت. استاد صبا او را به رادیو ایران معرفی کرد و او در آنجا با ارکستر ابراهیم خان منصوری همکاری خود را آغاز نمود.
این هنرمند مدتی بعد وارد دانشکده افسری شد. در شبهای جمعه که مرخصی داشت، از ساعت هفت و نیم تا هشت در برنامه ارتش حضور مییافت و با ارکستر محمد بهارلو به اجرای ترانه میپرداخت. در همان دوره، به دلیل مقررات ارتش، نام برادرش، «ایرج»، را به عنوان نام هنری خود انتخاب کرد.
ایرج در سال ۱۳۳۶ با دعوت داوود پیرنیا به برنامه گلها پیوست. نخستین همکاری او در این برنامه، اجرای «برگ سبز ۴۳» در مایه شور-ابوعطا بود که با همراهی علی تجویدی، فرهنگ شریف و امیر ناصر افتتاح شد. از آن زمان به بعد، همکاری او با برنامه گلها ادامه یافت.
او علاوه بر اجرا در برنامههای مختلف رادیویی، برای فیلمهای فارسی نیز ترانه خواند و بسیاری از بازیگران به لبخوانی ترانههای او پرداختند. نخستین فیلمی که ایرج در آن آواز خواند، فیلم «روزنه امید» به کارگردانی سردار ساکر هندی بود که ترانههایش ساخته جواد لشکری است.
ایرج در گروههای موسیقی مختلفی مانند ارکستر رادیو ارتش، ارکستر دانشجویان، ارکستر محمد بهارلو، ارکستر ابراهیم خان منصوری و ارکستر عبدالله جهانپناه به اجرا پرداخت. او برای ۱۰۵ فیلم فارسی ترانه اجرا کرد و پس از انقلاب، به ویژه در دهههای هفتاد و هشتاد، بیش از ده آلبوم موسیقی منتشر نمود.
همچنین، فیلم مستندی از زندگی و آثار هنری او با عنوان «پهلوان آواز» در قالب لوح فشرده (دیویدی) در اواخر سال ۹۱ در دسترس علاقهمندان قرار گرفت.
