اثر نزدیکی در میکروفن چیست؟

همانطور که می‌دانید، میکروفون وسیله‌ای است که صدا را به سیگنال الکتریکی تبدیل می‌کند.
اما هنگام استفاده از میکروفون، گاهی پدیده‌هایی رخ می‌دهد که در ضبط صدا و موسیقی بسیار مهم هستند.
یکی از این پدیده‌ها که در این نوشته از وبلاگ آرین لوتوس به آن پرداخته‌ایم، «اثر نزدیکی» در میکروفون است.

میکروفن

امروزه بیشتر میکروفون‌ها از روش‌های مختلفی برای تبدیل امواج صوتی به سیگنال الکتریکی استفاده می‌کنند. این روش‌ها شامل القای الکترومغناطیسی (که در میکروفون‌های دینامیک به کار می‌رود)، تغییر ظرفیت خازنی (مورد استفاده در میکروفون‌های خازنی)، اثر پیزوالکتریک و همچنین مدولاسیون نوری هستند.

هر میکروفون پنج ویژگی اصلی و مهم دارد که عبارتند از:

* میزان حساسیت
* امپدانس
* بازه فرکانسی
* جهت‌گیری
* و خاصیت مغناطیسی

دلیل اثر نزدیکی میکروفون

وقتی میکروفون را به منبع صدا نزدیک می‌کنید، فرکانس‌های بم صدا بیشتر و قوی‌تر ضبط می‌شوند. این اتفاق به دلیل تفاوت در نحوه حرکت فرکانس‌های بالا و پایین در میکروفون رخ می‌دهد.
به این پدیده “اثر نزدیکی” می‌گویند. یعنی هرچه میکروفون را به منبع صدا نزدیک‌تر کنید، صدای بیس یا بم صدا نیز بیشتر می‌شود.
این ویژگی گاهی ممکن است باعث بروز مشکل شود، ولی در عین حال می‌توان از آن برای بهبود و شکل‌دهی بهتر به صدا استفاده کرد.

مزایا و معایب اثر مجاورت

اثر نزدیکی یا همسایگی، یک ویژگی در میکروفن‌هاست که به صداها، حالتی گرم و پُرحجم شبیه به خواننده‌ای مانند بری وایت می‌بخشد. اگر این ویژگی وجود نداشت، بسیاری از خواننده‌ها صدایی نازک و ضعیف از خودشان ضبط می‌کردند.

با این حال، اثر نزدیکی هم می‌تواند مفید باشد و هم گاهی مشکل‌ساز. اگر می‌خواهید صدا متعادل و شفاف باشد، نباید در استفاده از این اثر زیاده‌روی کنید.

این پدیده معمولاً روی صداهایی که فرکانس‌های بم زیر ۲۰۰ هرتز دارند، بیشتر خودش را نشان می‌دهد. به همین دلیل، هنگام ضبط صدای مردان، به‌ویژه آن‌هایی که صدای کلفت و بم‌تری دارند، باید به این نکته توجه کرد. اما در مورد صدای بیشتر خوانندگان زن، اثر نزدیکی تغییر محسوسی ایجاد نمی‌کند.

وقتی نوبت به ضبط گیتار می‌رسد، اثر نزدیکی معمولاً مشکل‌آفرین است. سیمِ میِ گیتار فرکانسی نزدیک به ۸۰ هرتز دارد و اگر گیتار اکوستیک بیش از حد به میکروفون نزدیک باشد، صدایش بیش از حد بم و توپر می‌شود. با این حال، برای سازهای بم‌نواز مثل درامزِ کیک، گیتار بیس یا کنترباس، این اثر می‌تواند مفید باشد و به صدا، قدرت و غلظت بیشتری در محدوده‌ی بم ببخشد.

اثر نزدیکی در میکروفن چیست؟

جلوگیری از اثر نزدیکی میکروفون

همانطور که در بخش‌های قبل خواندید، این روش فوایدی هم دارد و می‌توانید در شرایط لازم از آن بهره ببرید. اما برای پیشگیری از این اتفاق، راه‌های گوناگونی وجود دارد که می‌توانید از آنها استفاده کنید:

‏۱ –  فاصله میکروفون

به طور کلی، برای اینکه اثر نزدیکی صدا کمتر شود، بهتر است میکروفون را در فاصله‌ای بین ۱۵ تا ۳۰ سانتی‌متری منبع صدا قرار دهید. البته این فاصله به نوع میکروفون شما—کندانسور یا داینامیک—نیز بستگی دارد.

پس بهتر است قبل از شروع کار، میکروفون خود را امتحان کنید و به چگونگی پخش صدا در فاصله‌های مختلف عادت کنید. شاید این کار در ابتدا دشوار به نظر برسد، اما این بخشی مهم از کار یک مهندس صدا است تا بتواند صدایی واضح و باکیفیت ثبت کند.

‏۲ – استفاده از میکروفون مخصوص

یک راهکار مفید دیگر برای کم کردن اثر مجاورت میکروفون، انتخاب مدل‌هایی است که به شکل ویژه برای این مشکل ساخته شده‌اند. البته تعداد این نوع میکروفون‌ها در بازار زیاد نیست.
این میکروفون‌ها طوری طراحی شده‌اند که مشکل اثر مجاورت را برطرف کنند. به این ترتیب، شما می‌توانید میکروفون را به منبع صدا نزدیک‌تر کنید، بدون اینکه وضوح صدا یا کیفیت فرکانسی آن تغییری کند.

استفاده از میکروفون چند جهته

اگر می‌خواهید اثر نزدیکی میکروفون را به طور کامل حذف کنید، می‌توانید از میکروفون همه‌جهته به جای میکروفون جهت‌دار استفاده کنید.

انتخاب میکروفون جهت‌دار یا همه‌جهته به عوامل مختلفی بستگی دارد؛ مثل نوع برنامه، شرایط آکوستیک محیط، فاصله‌ای که با منبع صدا دارید و نوع صدایی که می‌خواهید ثبت کنید.

میکروفون‌های جهت‌دار معمولاً نویزهای اضافی را حذف می‌کنند و کیفیت صدا را بهتر می‌کنند. اما در یک محیط با آکوستیک مناسب، میکروفون‌های همه‌جهته می‌توانند حس و فضای محل ضبط را بهتر منتقل کنند. این نوع میکروفون‌ها همچنین راهی برای جلوگیری از اثر نزدیکی هستند.

البته میکروفون‌های همه‌جهته ممکن است مشکلات خاص خود را داشته باشند؛ مثلاً بعضی از آن‌ها برای ضبط در بعضی شرایط مناسب نیستند یا ممکن است با تجهیزات دیگر تداخل ایجاد کنند.

به طور کلی، نباید اثر نزدیکی میکروفون را یک مشکل در نظر بگیرید. بهتر است آن را بشناسید و در مواقعی که به نفع شماست، از آن استفاده کنید.

وقتی بدانید این پدیده چطور عمل می‌کند، می‌توانید در شرایط مناسب از آن بهره ببرید و از آن فرار نکنید. اگر در ضبط‌تان به این اثر نیاز ندارید، بهتر است همان موقع و در مرحله ضبط آن را حذف کنید و به ویرایش صدا بعد از ضبط امیدوار نباشید. چون استفاده از اکولایزر کار دشواری است و ممکن است ویژگی‌های اصلی صدا را تغییر دهد.