سه تار الکتریک ،اولین ساز الکتریک ایرانی
شاید برایتان جالب باشد که بدانید سهتار هم نوع الکتریک دارد. ثبت اختراع سهتار الکتریک به سال ۱۳۸۸ خورشیدی بازمیگردد. این ساز به عنوان نخستین ساز الکترونیکی ایرانی شناخته میشود. در ادامه این نوشته از وبلاگ آرین لوتوس، بیشتر با این ساز آشنا خواهید شد.
آشنایی مختصر با ساز سهتار
سهتار یکی از سازهای زهی مضرابی در موسیقی ایرانی است که مواد به کار رفته در ساخت آن معمولاً چوب، فلز، زه یا نخ نایلونی میباشد. محدوده صدایی سهتار نزدیک به سه اکتاو است. معمولاً این ساز را نه با مضراب، بلکه با ناخن انگشت سبابه مینوازند. سهتار و سازهای مشابه آن مانند تنبور، دوتار و چگور، در مناطق مرکزی آسیا و خاورمیانه رواج داشتهاند.
سه تار الکتریک
همانطور که هر سبک موسیقی، خودش انواع گوناگونی دارد، ساز سهتار هم در مدلهای مختلفی ساخته میشود که هر کدام ویژگیها و زیباییهای منحصر به فرد خود را دارند. سهتار افکت که با نام سهتار الکتریک شناخته میشود، یکی از سازهای ارزشمند ایرانی است که حتی قادر به تولید صداهای موسیقی غیرایرانی نیز هست.
سهتار الکتریک نخستین ساز الکتریکی ایرانی محسوب میشود که علاوه بر ایجاد طیف گستردهای از صداها، بیشترین دامنه و وسعت صوتی را در میان سازهای ایرانی دارد. شایان ذکر است که فرآیند آزمایش و تکمیل این ساز نزدیک به یازده سال زمان برده است.
مخترع ساز سهتار الکتریک :
سلمان محمدی از هنرمندان ایرانی است که در سال ۱۳۷۶ ایده ساخت سهتار الکتریک را در ذهن پروراند. او کار خود را با خرید یک سهتار ساده و کمهزینه شروع کرد و کوشید با ایجاد دگرگونیهایی در این ساز، آن را به یک سهتار الکتریکی تبدیل کند.
سهتار الکتریک در دستهبندی سازهای سهتار جای میگیرد و صدای آن به کمک یک تقویتکننده الکتریکی دگرگون میشود.
پیشینه این ساز به هشتم دیماه ۱۳۸۸ بازمیگردد و سلمان محمدی آن را با شماره ثبت اختراع ۵۸ ۵۱۴ به نام خود ثبت کرده است. سهتار الکتریک برای نخستین بار در نمایشگاه سازهای نوآورانه ایران توسط استاد محمدرضا شجریان به کار گرفته شد. این ساز در سه گونه مختلف ساخته شده است:
سهتار الکتریک گونه A
سهتار الکتریک گونه B
سهتار الکتریک گونه C
این ساز از بخشهای گوناگونی تشکیل شده و اجزای آن عبارتند از: بدنه، پیچ، آبمغناطیس، خرک، سیمها، خروجی صدا، دسته، شیطانک، سردسته، پیچهای کوک، گوشیها، پردهها و جز اینها.
معرفی قسمت های مختلف سه تار الکتریک:
بدنه
به بخش چوبی و اشکمانند ساز گفته میشود که شکل ویژهای دارد و معمولاً صاف و تخت است. این قسمت در واقع هسته اصلی ساز محسوب میشود و پیکاپ و خرک روی آن نصب میشوند.
پیکاپ مغناطیسی
یک وسیله دارای سیمپیچ آهنربایی است که روی بدنه و در زیر سیمهای ساز قرار میگیرد. هنگامی که سیمها با نواختن مرتعش میشوند، این ارتعاشات توسط پیکاپ دریافت و به سیگنال الکتریکی تبدیل میشوند.
خرک
این قطعه نقش نگهدارنده سیمهای ساز را بر عهده دارد.
سیمها
سیمهای این ساز از فولاد نرم ساخته شدهاند که هم مقاومت خوبی دارند و هم صدای مناسبی تولید میکنند. تعداد این سیمها چهار عدد است. سیم آخر علاوه بر جنس فولادی، یک پوشش فنری هم دارد.
محل خروج صدا
روی بدنهٔ ساز یک سوراخ وجود دارد که تا محل قرارگیری پیکآپ ادامه پیدا میکند. سیم مربوط به پیکآپ از داخل این روزنه رد میشود و در انتها به یک فیش وصل میشود. از همین فیش، سیمهای رابط برای اتصال ساز به آمپلیفایر استفاده میشود.
دسته
دسته بخش بلند ساز است که فواصل نتهای موسیقی روی آن با کمک پردهها مشخص شدهاند. دسته از دو قسمت تشکیل شده: قسمت پایینی که به بدنهٔ ساز متصل است و بخش اصلی محسوب میشود، و قسمت بالایی که روی بخش پایینی سوار میشود.
شیطانک
این قطعه در انتهای مسیر سیمها قرار دارد. برای استحکام بیشتر، معمولاً از جنس استخوان ساخته میشود و سطح آن به سمت سر دسته شیب ملایمی دارد.
سر دسته
بعد از شیطانک، بخش سر دسته آغاز میشود که حالت خمیده دارد. سیمها در این قسمت به پیچهای کوک (گوشیها) متصل میشوند.
پیچهای کوک یا گوشیها
این پیچهای دندهدار روی سر دسته نصب شدهاند. هر کدام از آنها به یک سیم وصل است و با چرخاندن آنها میتوان سیم را سفت یا شل کرد تا ساز کوک شود.
بند ساز
این بخش جداگانهای است که با دو گیره به ساز متصل میگردد و روی شانهٔ نوازنده قرار میگیرد. جنس آن معمولاً از الیاف مصنوعی است.
ویژگیهای سه تار الکتریک
۱ – به دلیل استفاده از گوشیهای چرخدندهای، این ساز با دقت بسیار بالایی کوک میشود و به آسانی از کوک خارج نمیگردد. در حالی که در سهتارهای قدیمی، به علت استفاده از گوشیهای چوبی، نگهداری کوک کار سختی بود و همچنین به دلیل بزرگ بودن قطر گوشیها، دقیق کردن کوک دشوار به شمار میرفت.
۲ – به خاطر طراحی حسابشده، این ساز در هر شرایط آبوهوایی صدای مناسب و مطلوبی تولید میکند که این خود یکی دیگر از ویژگیهای مثبت آن است. اما در سهتارهای مدل قدیم، به دلیل استفاده از مواد طبیعی و خام، صدا به شدت تحت تأثیر تغییرات هوا قرار میگرفت.
