ضرب آهنگ یا ریتم چیست؟
ریتم یا ضربآهنگ یکی از پایهایترین و مهمترین مفاهیم در دنیای موسیقی است و یادگیری آن از اولین گامهای ورود به این هنر محسوب میشود. ریتم در واقع به توالی منظم ضربهها و حرکتهای موسیقی گفته میشود که باعث نظم و زیبایی صداها میگردد.
به زبان ساده، وقتی حرکتی پایدار و یکنواخت در بازههای زمانی مشخص تکرار شود، در موسیقی به آن وزن یا ریتم میگویند. برای آشنایی بیشتر با این موضوع، ادامه مطلب را در وبلاگ آموزشگاه موسیقی الهام دنبال کنید.
تعریف ریتم
به هر حرکت یا کاری که به طور منظم تکرار شود، ریتم میگوییم. در حقیقت ریتم یک الگوی تکرارشونده است. اغلب مردم از کارهایی که نظم و ریتم مشخصی دارند، بیشتر لذت میبرند.
ریتم و شکلهای گوناگون آن در همهی پدیدههای طبیعت، رویدادها و انرژیهای موجود در اطراف ما، و حتی در افکار و تصورات ذهنی ما نیز وجود دارد.
هر آنچه که هست، از یک ضربآهنگ درونی ساخته شده و در مسیر رشد خود با ریتمهای بیرونی نیز همراه میشود و در نهایت، مجموعههای منظم و بزرگتری را پدید میآورد.
این ریتمها دارای انرژیهایی هستند که اگر با ریتمهای اطراف هماهنگ باشند، در هم تنیده شده و انرژیهای بزرگتر و همسو را آزاد میکنند. اما اگر با هم هماهنگ نباشند، در برخورد با یکدیگر آسیب میرسانند و در حرکت هم اختلال ایجاد میکنند.
ریتم در موسیقی
حتماً برای شما هم پیش آمده که به تپش قلب خود دقت کنید و فاصلههای منظم بین هر ضربه را احساس کنید. این نظم دقیق، همان چیزی است که به آن «ضربآهنگ» یا «ریتم» میگوییم. ریتم در طبیعت و همه جای زندگی ما دیده میشود و در موسیقی هم از آن استفاده میکنیم تا آهنگها هماهنگ و پرشور باشند.
ما به عنوان شنونده، این نظم را به شکلهای مختلف درک میکنیم. به همین خاطر است که گاهی با شنیدن یک قطعه موسیقی، همراه آن دست میزنیم، پا میکوبیم یا سرمان را تکان میدهیم.
مستقل ترین عنصر موسیقی
ریتم، سادهترین و طبیعیترین بخشی است که ما از موسیقی درک میکنیم و مهمترین و مستقلترین عنصر آن محسوب میشود. با این حال، همین مفهوم به ظاهر ساده میتواند به شکلهای متنوع و پیچیدهای خود را نشان دهد.
هر سبک موسیقی، ریتم مخصوص به خود را دارد که حتی در شناساندن آن سبک نیز مؤثر است. ریتم مانند نیرویی نادیدنی، قطعه موسیقی را پیش میبرد و باعث میشود همه صداها از یک نظم مشترک پیروی کنند.
برای اینکه بتوانیم انواع ریتم و ساختارهای گاه پیچیده آن را بفهمیم، باید ابتدا اجزای تشکیلدهنده ریتم را بشناسیم و بدانیم هر یک از این اجزا چگونه میتوانند ریتم را با توجه به سبک و حال و هوای یک قطعه موسیقی تغییر دهند.
ضرب آهنگ یا ریتم به الگوی منظم و تکرارشوندهای از صداها و سکوتها در موسیقی گفته میشود. میتوانید آن را مانند ضربان قلب یک آهنگ در نظر بگیرید. ریتم همان چیزی است که باعث میشود پای شما به طور ناخودآگاه با موسیقی تکان بخورد یا با دست ضرب بگیرید. این الگو به موسیقی نظم میدهد و حرکت و انرژی آن را مشخص میکند. در واقع، ریتم چارچوب زمانی موسیقی است که نتهای مختلف در درون آن قرار میگیرند و معنا پیدا میکنند.
اجزاء اصلی ریتم موسیقی :
ریتم در موسیقی از دو بخش اصلی ساخته میشود.
۱. ضرب یا تمپو (tempo)
۲. میزاننما (meter signature/ time signature)
برای نمونه، ممکن است میزاننمایی مانند «سهچهارم» داشته باشیم و تمپو برابر با ۱۲۶ باشد. میزاننما «سهچهارم» دو چیز را مشخص میکند:
در هر میزان چند ضرب جای میگیرد و اینکه هر ضرب معادل کدام نت است.
به بیان ساده، عدد بالایی در میزاننما نشان میدهد که در هر میزان چند ضرب وجود دارد و عدد پایینی مشخص میکند که هر ضرب معادل چه نتی است (یعنی کدام نت، یک ضرب کامل به حساب میآید).
Allegro
الگرو، واژهای ایتالیایی است که به معنی تند، شتابان و شاد است. بسیاری از اصطلاحات موسیقی ریشه در زبان ایتالیایی دارند. این واژه نشان میدهد که هنگام اجرای قطعه، سرعت ضربآهنگ باید بین ۱۲۰ تا ۱۳۹ ضربه در دقیقه باشد.
تقسیمات ضرب
ضربهای اصلی یک آهنگ، چهارچوب اولیه و ریتم پایه آن را میسازند.
هر ضرب اصلی را میتوان بر اساس سیستم «دو دویی» به دو یا چند قسمت مساوی از نظر زمان تقسیم کرد. با این کار، ساختار ریتم کاملتر و دقیقتری به دست میآید.
وقتی هر ضرب به بخشهای کوچکتری تقسیم شود، ریتم پویاتر و انعطافپذیرتر میشود. این امکان را فراهم میکند که ملودیها و ترانهها به شکلهای گوناگونی روی آن اجرا شوند.
از طریق همین تقسیمبندیهاست که الگوهای ریتمیک مختلف مانند میزانهای متداول ۲/۴، ۴/۴، ۳/۴، ۶/۸ و دیگر حالتها پدید میآیند. در واقع این میزانها، دستهبندیهای گوناگونی از ضربهای ایجادشده هستند.
