معرفی ساز زیتر | ساختار و تاریخچه

در این نوشته از وبلاگ آرین لوتوس، می‌خواهیم یکی از سازهای قدیمی و تأثیرگذار را به شما معرفی کنیم که هنوز هم در موسیقی امروزی جایگاه خود را حفظ کرده است. اگر دوست دارید با سازها آشنا شوید و به ویژه می‌خواهید درباره ساز زیتر بیشتر بدانید، پیشنهاد می‌کنیم این مطلب را دنبال کنید.

ساز زیتر چیست؟

نام ساز زیتر از کلمه یونانی “cithara” گرفته شده است. به طور کلی، به هر سازی که دارای سیم‌های زیاد روی یک صفحه صاف باشد و طول سیم‌ها به اندازه بدنه ساز باشد، زیتر گفته می‌شود. این ساز می‌تواند از یک تا بیش از پنجاه سیم داشته باشد؛ اما نوع اروپایی آن معمولاً بین ۳۰ تا ۴۰ سیم دارد.

زیتر را روی میز یا روی پاهای نوازنده قرار می‌دهند و با انگشتان یا یک مضراب می‌نوازند. سیم‌های نزدیک‌تر با دست چپ و سیم‌های دورتر با دست راست نواخته می‌شوند. سیم‌های سمت چپ معمولاً در دسته‌های سه یا چهارتایی قرار گرفته‌اند و برای نواختن آکورد با دست چپ استفاده می‌شوند. سیم‌های سمت راست هم به صورت تکی یا دوتایی هستند و برای نواختن ملودی کاربرد دارند.

کوک زیتر ممکن است بسته به سازنده یا مدل آن، تفاوت‌های زیادی داشته باشد؛ اما معمولاً روی خود ساز، یک نمودار رنگی یا برچسب در زیر سیم‌ها نصب می‌شود تا نحوه کوک را نشان دهد. امروزه معمولاً سه نوع زیتر شناخته می‌شود: زیتر کنسرت، زیتر آلپاین و زیتر آکورد.

تاریخچه ساز زیتر

قدیمی‌ترین سازی که از خانواده زیتر کشف شده، یک گوکین چینی است که در آرامگاه مارکیز یی زنگ پیدا شده و قدمت آن به ۴۳۳ سال قبل از میلاد می‌رسد. در اواخر قرن هجدهم، دو مدل اصلی از زیتر در کنسرت‌های اروپایی به وجود آمد: زیتر سالزبورگ که یک سمت آن گرد و از نوازنده دور بود، و زیتر میتن‌والد که هر دو طرف آن گرد طراحی شده بود. هر دوی این مدل‌ها هنوز هم در اجراهای امروزی دیده می‌شوند، اما سبک سالزبورگ رواج بیشتری دارد.

در شروع قرن نوزدهم، زیتر به یک ساز محبوب در موسیقی فولکلور باواریا و اتریش تبدیل شد و با نام Volkszither شناخته می‌شد. یوهان پتزمایر، نوازنده اهل وین، از چهره‌های سرشناس این ساز شد و آن را به سازی محبوب در محیط خانه تبدیل کرد. این ساز دو دوره اوج محبوبیت را در آمریکا تجربه کرد. دوره اول از اواخر قرن نوزدهم تا اوایل قرن بیستم بود که در بسیاری از خانه‌ها زیتر پیدا می‌شد. اما در دهه ۱۹۲۰، با همه‌گیر شدن سازهای زهی دیگر مانند گیتار و محبوبیت سبک موسیقی جاز، از استقبال از زیتر کاسته شد. در دهه ۱۹۵۰، پس از موفقیت فیلم بریتانیایی “The Third Man”، بار دیگر توجه به زیتر افزایش یافت. این علاقه تا دهه ۱۹۶۰ ادامه داشت و نوازندگانی مانند کاراس، راث ولکام و شرلی آبی‌کر آلبوم‌های پرفروشی ارائه کردند. با این حال، در اواخر دهه ۱۹۶۰، بار دیگر از محبوبیت زیتر کاسته شد.