موسیقی حماسی چیست؟
حتماً متوجه شدهاید که در زمان جنگ یا رویدادهای مهم ملی، با پخش سرودها و آهنگهای ویژه، نوعی احساس غرور و هیجان در مردم به وجود میآید. این قطعات موسیقی ویژگیهای منحصربهفردی دارند که آنها را در گروه «موسیقی حماسی» قرار میدهد. در ادامه این نوشته از وبلاگ آرین لوتوس، بیشتر با این سبک موسیقی آشنا خواهید شد.
موسیقی حماسی
از آغاز زندگی انسان بر روی زمین، زمانهای بسیار کمی بوده که مردم در آرامش و صلح کامل زندگی کنند. همیشه جنگ و نبرد بخش جداییناپذیر از تاریخ بشر بوده است. در طول این جنگها، موسیقی همیشه نقش مهمی داشته است.
از گذشتههای دور، آهنگهای جنگی باعث روحیهبخشی سربازان و کمک به پیروزی آنان میشدند. این نوع موسیقی برای برانگیختن حس میهنپرستی، ایجاد شجاعت و روحیه جنگندگی ساخته میشد. به ویژه در موسیقی نظامی، از سازهایی استفاده میشود که صدای بلند، واضح، قدرتمند، با ابهت، باشکوه و انرژیبخش دارند.
سربازانی که برای نواختن این موسیقی آموزش دیده بودند، در جلوی صفوف لشکر حرکت میکردند و در منظم کردن نیروها، هماهنگی در حرکت، و تشویق و انگیزهدهی به دیگر سربازان وظیفه مهمی بر عهده داشتند.
تعریف حماسه
حماسه نوعی شعر روایی و داستانی است که به توصیف کارهای قهرمانانه، دلاوریها و افتخارات یک فرد یا یک قوم میپردازد و جنبههای گوناگون زندگی آنان را در بر میگیرد. این گونه آثار معمولاً به صورت شعر سروده میشوند.
حماسه در ادبیات، شکلی از نوشتههای توصیفی است که بر پایهی شرح پهلوانیها، افتخارات و بزرگیهای یک فرد یا تبار استوار است. در مقابل، به داستانها و موضوعات غیرجنگی و عاشقانه، ادبیات غنایی یا بزمی گفته میشود.
رمان دن کیشوت نمونهای برجسته از یک اثر حماسی به شمار میرود.
منظومههای حماسی
پژوهشگران، شعرهای حماسی را به دو گروه اصلی تقسیم میکنند:
نوع اول، شعرهای حماسی طبیعی و ملی هستند که خودشان به دو دسته تقسیم میشوند:
– حماسههای اساطیری و پهلوانی، مانند بخش بزرگی از شاهنامه فردوسی
– و حماسههای تاریخی، مانند شاهنامه ابومنصوری
نوع دوم، شعرهای حماسی مصنوع هستند؛ مانند آثار ولتِر در کتاب “هانریاد”.
واژههای “یلنامه” و “پهلواننامه”، برابرهای پارسی سره و اصیل برای واژه عربی “حماسه” به شمار میروند. “یل” در زبان فارسی به معنای پهلوان است.
ویژگی موسیقی حماسی
در دنیایی که بر قدرت جسمانی تمرکز داشت، هنرهای گوناگون حتی در قالب نظامی نیز نقش مهم و جدیای ایفا میکردند. زیرا از یک سو برای برقراری امنیت، باید عدالت در کشور حاکم میشد و از سوی دیگر، لازم بود در دل دشمنان ترس ایجاد شود و همزمان، روحیه سربازان، جنگجویان و مردم خودی نیز تقویت گردد. احساس شجاعت و عشق به میهن، همواره با شنیدن نواهای حماسی در دل مردم زنده و پرشور میشد.
موسیقی حماسی
موسیقی همواره یکی از رایجترین راهها برای زنده نگه داشتن روحیه حماسی در میدان نبرد بوده و هست. این نوع موسیقی در ایران پیشینهای بسیار دیرینه و کهن دارد.
آهنگهای رزمی نیز در برانگیختن و بیدار کردن حس شجاعت و دلاوری سربازان و برای پیروزی آنان در برابر دشمن، ابزاری بسیار تأثیرگذار بودهاند. یکی از کارکردهای موسیقی نظامی، ایجاد ترس و وحشت در دل دشمن و همچنین تقویت روحیه و شجاعت سربازان خودی است.
موسیقی نظامی
در موسیقی نظامی از سازهایی استفاده میشود که صدای بلند، قدرتمند و باشکوهی دارند. این سازها هم روحیه سربازان خودی را بالا میبرند و هم در دل دشمن ترس و هراس ایجاد میکنند.
معمولاً سازهای مورد استفاده در گروههای موسیقی نظامی شامل سازهای بادی، سازهای کوبهای و همچنین سازهای سنتی ایرانی مانند نقاره میشوند که در نقارهخانهها نیز از آنها استفاده میگردد. قطعات موسیقی نظامی عمدتاً با سازهای بادی مانند شیپور یا کرنا اجرا میشوند و همراه با طبل، دهل یا نقاره نواخته میشوند. گاهی نیز این نغمهها به صورت تکنوازی و تنها با یک ساز اجرا میگردند.
در کتاب تاریخ موسیقی ایران درباره موسیقی نظامی اینگونه نوشته شده که در میدانهای نبرد، برای تشویق جنگجویان و ترساندن دشمنان، و نیز برای ایجاد هماهنگی در حمله، عقبنشینی و دیگر manoeuvreهای جنگی، از سازهای پرصدا و مهیب بادی و کوبهای مانند انواع بوق و طبل استفاده میشده است.
سازهای موسیقی حماسی
سازهای کوبهای و بادی به خاطر سبکی و صدای رسایی که دارند، بیشتر از بقیه سازها در موسیقیهای حماسی و نظامی به کار رفتهاند. در گذشته، انواع طبلها و شیپورهای سنتی در ایران و دیگر کشورها، در مراسم و صحنههای پرشور و حماسی نواخته میشدند.
