پدر موسیقی ایران کیست؟
اگر بخواهیم تأثیرگذارترین چهره در موسیقی ایران را معرفی کنیم، بدون تردید نام علینقی وزیری در صدر قرار میگیرد. او به دلیل کوششها و آموزشهای گستردهای که ارائه کرد، به عنوان پدر موسیقی ایران شناخته میشود. در ادامه این نوشته از وبلاگ آرین لوتوس، بیشتر با پدر موسیقی ایران آشنا خواهید شد.
پدر موسیقی ایران
علینقی وزیری که با نام کلنل وزیری نیز شناخته میشود، یک آهنگساز برجسته ایرانی و از پیشروان ساخت موسیقی برای ارکسترهای ایرانی بود. او در نهم مهرماه سال ۱۲۶۵ در تهران متولد شد. وزیری به خاطر تأثیرات عمیقی که بر موسیقی اصیل ایران گذاشت، بسیار مشهور است؛ از جمله ابداع روشی برای نوشتن نتهای موسیقی و تنظیم ردیفهای موسیقی ایرانی.
بدون تردید میتوان علینقی وزیری را پدر موسیقی ایران دانست. او موسیقی را به شیوهای علمی فرا گرفت. کارهای او بینظیر است و شاگردان سرشناسی را پرورش داد. او از نخستین کسانی است که به صورت آکادمیک موسیقی را آموخت و اگر افرادی مانند او در تاریخ موسیقی ایران حضور نداشتند، شاید این هنر سالها پیش از بین میرفت و تنها به تکرار، تقلید و دوری از اصالت تبدیل میشد.
زندگی نامه :
پدر او موسی وزیری، یک افسر در بخش قزاقخانه بود. او از سنین جوانی به هنر روی آورد و به آموزش سازهای تار و ویلن مشغول شد. او از شاگردان برجستهی استاد درویش خان به شمار میرفت.
مادر علینقی وزیری، بی بی خانم استرآبادی بود که نویسنده، بنیانگذار نخستین مدرسهی دخترانه و از پیشگامان دفاع از حقوق زنان در ایران محسوب میشود. از دیگر فرزندان این خانواده میتوان به حسنهلی وزیری، مولود وزیری، خدیجه افضل امیری و علیرضا وزیری اشاره کرد.
علینقی وزیری به دلیل شغل پدرش، در سالهای نوجوانی به ارتش پیوست و از همین طریق با موسیقی نظامی آشنا شد. هرچند او برای سالها در سمتهای مختلف نظامی خدمت کرد و حتی به درجهی سرهنگی نیز رسید، اما عشق او به موسیقی در نهایت بر علاقهاش به امور نظامی پیروز شد. به همین خاطر، بخش عمدهی زندگی خود را وقف موسیقی کرد.
او در سن سی و یک سالگی، به مدت پنج سال در شهرهای پاریس و برلین به تحصیل و کسب تجربه در زمینهی دانش رایج موسیقی غربی پرداخت.
بازگشت به ایران
علینقی وزیری در سال ۱۳۰۲ پس از بازگشت به ایران، مدرسهای عالی برای آموزش موسیقی بنیان نهاد. او همچنین کتابهای بسیاری منتشر کرد، کنسرتهای مختلفی برگزار نمود و آثاری را برای صفحههای گرامافون ضبط کرد.
وزیری را به عنوان نخستین بنیانگذار و پدر موسیقی نوین ایران پس از انقلاب مشروطه میشناسند و باید او را پایهگذار واقعی موسیقی جدید در ایران دانست.
او در ساخت و تنظیم نخستین سرود ملی جمهوری اسلامی ایران نیز مشارکت داشت و آهنگهایی مانند «ای وطن، خاک ایران» و همچنین «مارش ظفر» را خلق کرد.
استاد وزیری همچنین اولین کتاب آموزش موسیقی ایرانی به روش علمی را با عنوان «شیوهنامه تار» تألیف کرد.
پس از شهریور ۱۳۲۰، وی ریاست اداره موسیقی کشور و رادیو را بر عهده گرفت. علینقی وزیری شاگردان بسیاری پرورش داد که هر یک بعدها از استادان برجسته موسیقی ایران شدند؛ از جمله آنان میتوان ابوالحسن صبا، روحالله خالقی، موسی معروفی، جواد معروفی، حسین ملاح و فروتن راد را نام برد.
او ۳۰۳ کلوپ موزیکال تأسیس کرد که در آنها هر هفته همراه با شاگردانش کنسرت اجرا میکرد. وزیری در سال ۱۳۰۴ نیز مجموعهای از کنسرتها و سخنرانیها در زمینه هنر و زیباییشناسی موسیقی برگزار نمود.
پدر موسیقی اصیل ایران چه کسی است؟
نام او علینقی وزیری است. او استاد بزرگ موسیقی در دوران ما بود. کارهای او تأثیر بسیار زیادی روی موسیقی ایرانی گذاشت.
استاد وزیری تلاش کرد تا موسیقی سنتی ایران را با روشهای نوین آموزش دهد. او برای اولینبار نتنویسی به روش امروزی را برای موسیقی ایرانی به کار برد. همچنین، او مدرسهای برای آموزش موسیقی به شیوهای منظم تأسیس کرد.
ایجاد ارکستر و کنسرت به شکل جدید، از دیگر کارهای ارزشمند اوست. بسیاری از موسیقیدانان نامآشنا، شاگرد ایشان بودند یا از آموزههایش بهره بردند. به دلیل این تلاشهای فراوان و پایهگذاریهای ماندگار، از او به عنوان پدر موسیقی جدید ایران یاد میکنند.
ریاست مدرسه موسیقی
مدیریت مدرسه موسیقی در سال ۱۳۰۷ به او سپرده شد و حدود سال ۱۳۱۳، با پیگیری و تلاش فراوان در زمینه آموزش موسیقی، موفق شد درس سرود را در برنامه آموزشی دانشآموزان دبستانی قرار دهد.
او تا شروع جنگ جهانی دوم به عنوان رئیس مدرسه عالی موسیقی فعالیت کرد و پس از آن از سمت خود برکنار شد. در این سالها، او کتابهایی در زمینههای گوناگون موسیقی نوشت و مدتی نیز به عنوان استاد برجسته، در دانشگاه زیباشناسی هنر تدریس کرد.
او یکی از استادان روح الله خالقی (خالق سرود ای ایران) بود و خودش نیز به مناسبت ملی شدن صنعت نفت ایران، قطعهای با نام «آهنگ نفت» ساخت که در همان دوران یک بار از رادیو ایران پخش شد.
آشنایی با موسیقی غربی و شروع فعالیتهای سیاسی
وزیری بعد از برگشتن از سفر، به نزد یاورآقاخان رفت تا نتنویسی موسیقی را از او یاد بگیرد. او همچنین نزد حسین هنگآفرین رفت و نواختن ویولن و اصول نتنویسی موسیقی غربی را آموخت.
در این دوره، وزیری پیشرفت زیادی کرد و نواختن سازهایی مثل کمانچه، سنتور و ماندولین را نیز به خوبی یاد گرفت. بعداً به کمک یکی از دوستانش به نام محمد حجازی که ویولن مینواخت، نزد کشیشی فرانسوی به نام “پِر ژِفرُوا” رفت. این کشیش از معلمان مدرسه سن لویی تهران بود و به وزیری تئوری موسیقی و هارمونی آموزش داد.
بعد از اینکه آن کشیش ایران را ترک کرد، وزیری مدتی نزد سلیمانخان ارمنی ـ که خودش قبلاً شاگرد آلفرد لومر بود ـ رفت تا چیزهایی که یاد گرفته بود را کاملتر کند. سلیمانخان اصرار کرد که وزیری پیانو هم بنوازد تا بهتر بتواند مفاهیمی مثل هارمونی، آکورد و مدولاسیون را بفهمد.
