پدر پیانوی ایران کیست ؟
پیانو در ایران داستان پرماجرایی دارد. نخستین بار صدای این ساز در ایران، با نواختن کسی طنینانداز شد که به عنوان پدر پیانوی ایران شناخته میشود. در این نوشته از وبلاگ آرین لوتوس، بیشتر با این شخصیت و نقش او آشنا خواهیم شد.
پدر پیانوی ایران کیست؟
در سال ۱۸۰۶ میلادی، یک پیانوی سفید که ناپلئون به دربار فتحعلی شاه هدیه داده بود، به ایران رسید. در آن زمان هیچکس قبلاً چنین وسیلهای را ندیده بود و کسی هم بلد نبود چگونه آن را بنوازد. به همین خاطر، این پیانوی اولیه برای سالهای طولانی، تنها به عنوان یک وسیله تزئینی در تالار شاهنشاهی نگهداری میشد.
پس از شصت و هفت سال، در سال ۱۸۷۳، ناصرالدین شاه در سفری به فرانسه، از یک نمایشگاه پیانو در پاریس بازدید کرد و چهار پیانو برای دربار ایران سفارش داد. این پیانوها به کشور آورده شدند، اما باز هم کسی پیدا نمیشد که بتواند آنها را بنوازد.
تا اینکه محمدصادق سرورالملک، که نوازنده چیرهدست و محترم سنتور در دربار بود، کنجکاو شد و پشت یکی از پیانوها نشست. او شروع به فشار دادن کلیدهای آن کرد و در ابتدا صداهای ناهنجاری شنیده میشد. سرورالملک پس از جستجو و آزمایش زیاد، در نهایت متوجه شد که پیانو هم مانند سنتور قابل کوک کردن است. پس از چندین بار تلاش و خطا، سرانجام توانست آن را بر اساس الگوی کوک سنتور، تنظیم کند. با توجه به دانش و تجربهای که در نواختن سنتور داشت، بر همان اساس شروع به نواختن پیانو کرد و از این رو میتوان او را نخستین نوازنده ایرانی پیانو دانست.
محمدصادق، که به سرورالملک شناخته میشود، یکی از چهرههای برجسته و مورد احترام در تاریخ معاصر است. او در دوران زندگی خود، خدمات ارزشمندی به جامعه و فرهنگ کشور ارائه داد. سرورالملک فردی بود که با دانش گسترده، اخلاق نیکو و تلاش بیوقفهاش، نزد بسیاری از مردم و همعصرانش جایگاه ویژهای پیدا کرد. او در عرصههای اجتماعی و فرهنگی فعالیتهای مؤثری داشت و همواره سعی میکرد برای پیشرفت و بهبود شرایط جامعهاش گامهای عملی بردارد. نام و یاد او بهعنوان نمادی از خدمتگذاری و تعهد، همچنان در میان مردم زنده است.
مرتضی محجوبی، جواد معروفی و تاثیر آنها بر نحوه نواختن پیانو در ایران
مرتضی محجوبی، نغمههای فراموششده موسیقی ایران را با ساز پیانو زنده کرد و به همین دلیل بسیاری او را بنیانگذار پیانوی کلاسیک ایرانی مینامند. او در طول زندگی خود حدود دو هزار شاگرد آموزش داد که برخی از مشهورترین آنها عبارتند از: آذرمیدخت ملک منصور، منوچهر صانعی، توراندخت صانعی، فخری ملک پور و فرهاد معتمد.
روش مخصوص نواختن پیانو به سبک ایرانی که مرتضی محجوبی ابداع کرد، سال گذشته در فهرست ملی میراث فرهنگی ناملموس (معنوی) به ثبت رسید.
جواد معروفی
جواد معروفی را از پیشگامان نوآوری در موسیقی سنتی ایران میشناسند. پدرش، موسی معروفی، از استادان بزرگ ردیف موسیقی ایرانی بود و در مدرسه وزیری به آموزش تار به هنرجویان میپرداخت. جواد معروفی نخست در مکتب علینقی وزیری پرورش یافت و سپس مدت کوتاهی نزد خانم خاراتیان، آموزگار سرشناس پیانو، نواختن موسیقی کلاسیک اروپایی را فراگرفت.
او در طول سالهای فعالیت هنری خود، قطعات کمترشناختهشده زیادی را با تنظیمهای زیبا و ماندگار کرد. در روش ابداعی جواد معروفی، دست چپ نوازنده به طور مستقل حرکت میکند و هماهنگی ظریفی بین نغمهها ایجاد مینماید.
معروفی به خاطر تسلط بر سازبندی و تنظیم، آثار درخشانی از خود به جای گذاشته و شاگردان بسیاری را به دنیای موسیقی معرفی کرده است. از میان این شاگردان میتوان به انوشیروان روحانی، اوفلیا پرتو، مهین زرین پنجه، سامان احتشامی، مزدا انصاری، یکتا و پویان آزاده اشاره کرد که نامآشناتر هستند.
این هنرمندان از نوازندگان چیرهدست در اجرای اتودهای کلاسیک به شمار میروند. بسیاری از آنان هنگام نواختن و تنظیم قطعات ایرانی، به ریزهکاریهای ویژهای در هارمونی موسیقی ایرانی دست یافتهاند، به ویژه در دستگاهها و گامهایی مانند سهگاه و بیات ترک که کمتر مورد توجه آهنگسازان قرار گرفتهاند.
این پیانیستها با تغییر در کوک و آزمودن راههای مختلف، روشهایی برای چندصدایی کردن دستگاههای موسیقی ایرانی پیدا کردهاند. میتوان گفت مسئله هارمونی که به طور کلی نقطهضعفی در موسیقی ایرانی محسوب میشود، تا حدی در حال بهبود و رفع شدن است.
