آشنایی با استاد محمد نوری، خالق ترانه های ماندگار ایرانی
با نگاهی به آثار مشهور موسیقی ایران، قطعاً ترانهی “جان مریم” را باید یکی از آهنگهای برجسته و دوستداشتنی بدانیم. این اثر، یکی از کارهای ارزشمند و ماندگار در فرهنگ موسیقایی ماست که با اجرای استاد محمد نوری به یادگار مانده است. در این نوشته از وبلاگ آرین لوتوس، میخواهیم زندگینامهی محمد نوری را بیشتر برای شما بازگو کنیم. بنابراین، از شما دعوت میکنیم تا پایان این مطلب همراه ما بمانید.
بیوگرافی محمد نوری
محمد نوری که با نام اصلی محمد راهنمایی نوری شناخته میشود، در اول دیماه سال ۱۳۰۸ در شهر رشت به دنیا آمد. او از خوانندگان سرشناس و همچنین استاد آموزش آواز موسیقی ایرانی بود. پیانو ساز تخصصی او محسوب میشد و صدایش در محدودهی بم (باس) قرار داشت.
محمد نوری یکی از محبوبترین خوانندگان و هنرمندان موسیقی ایران است. بسیاری از علاقهمندان به موسیقی، او را با ترانههای ماندگاری مانند «جان مریم» و «ایران ایران» میشناسند. علاوه بر دستاوردهای مهم هنری و دانشگاهی، در سال ۱۳۸۵ عنوان چهرهی ماندگار موسیقی را نیز دریافت کرد.
شروع فعالیت در نوجوانی
محمد نوری کار خوانندگی را از سالهای نوجوانی و در دهه ۱۳۲۰ شروع کرد. در آن زمان، اشعار تازهای بر اساس ملودیهای رایج غربی و بعضی قطعات آوازی کلاسیک ساخته میشد و او با خواندن همین آثار پا به این عرصه گذاشت. یکی از کسانی که او را به این راه تشویق کرد، ناصر حسینی، افسر موسیقیدان ارتش ایران بود.
نوری دوران دبستان و دبیرستان را در مدرسه فیروز بهرام گذراند. او در کنار تحصیل در رشتههای ادبیات انگلیسی و نمایش، نزد اسماعیل مهرتاش به یادگیری آواز ایرانی پرداخت. بعد از آن، دانش موسیقی، سلفژ و نوازندگی پیانو را نزد استادان برجستهای مانند سیروس شهردار، فریدون فرزانه و مصطفی کمال پورتراب در هنرستان عالی موسیقی فرا گرفت.
در ادامه، آواز کلاسیک را زیر نظر اولین باغچه بان و فاخره صبا آموخت و در خوانندگی خود از شیوه استادانی مانند حسین اصلانی و ناصر حسینی تأثیر پذیرفت. به تدریج توانست سبک ویژه و منحصربهفرد خود را پدید آورد؛ سبکی که به آسانی در هیچ یک از دستههای رایج مانند پاپ یا کلاسیک جای نمیگیرد. خود نوری میگوید شیوه خوانندگیاش از عمق و ظرافت هنر استادانی چون حسین اصلانی، ناصر حسینی و محمد سریر الهام گرفته است.
پس از انقلاب
محمد نوری پس از انقلاب اسلامی، پس از مدتی دوری از صحنه، در سال ۱۳۶۸ با انتشار آلبوم «در شب سرد زمستانی» به همراه فریبرز لاچینی و احمدرضا احمدی، دوباره کار هنری خود را آغاز کرد. این همکاری بعدها با آلبوم «آوازهای سرزمین خورشید» ادامه پیدا کرد.
او در سالهای بعد، با استفاده از دانش و آموزشهای آکادمیک خود، توانست دیدگاه و سبک شخصیای به آثارش ببخشد. با خواندن قطعات استادان پیشین، فضایی عمیق و فکورانه به سبک آوازخوانی خود داد. محمد نوری در طول پنج دهه فعالیت هنری، بیش از سیصد آواز مختلف اجرا کرد.
علاوه بر خوانندگی، در زمینه نوشتن و ترجمه مقاله و نیز سرودن شعر برای ترانهها نیز فعال بود. او در سالهای آخر زندگی، چندین کنسرت به نفع بیماران خاص برگزار کرد. از ترانههای معروف او با درونمایه میهنی میتوان به «جان مریم»، «شالیزار»، «واسونک»، «جمعه بازار» و «ایران» اشاره کرد.
سبک محمد نوری در خوانندگی و آهنگسازی
فریبرز لاچینی، آهنگساز و موسیقیدان، از اولین باری که صدای محمد نوری را از رادیو در دهه چهل شمسی شنید میگوید. او در مورد شیوه خاص خوانندگی نوری اینطور بیان کرده است:
از همان ابتدا، نوری سبک منحصربهفرد و دلنشینی داشت که بسیاری از جوانان و نوجوانان آن دوره، از جمله خودم، شیفته صدایش شده بودند. در آن سالها، موسیقی پاپ تازه در حال گسترش در ایران بود و تعداد خوانندگان فعال در این عرصه چندان زیاد نبود. در این فضا، نوری به دلیل اینکه به سراغ سبکهایی مانند جاز یا بلوز نرفته بود، تفاوت آشکاری با دیگران داشت.
نوری به زبان انگلیسی مسلط بود و برخلاف بسیاری از افراد، قطعات موسیقی غربی را گوش میداد و به خوبی با آنها آشنا بود. میتوان گفت تأثیرپذیری او از آثار اروپایی بیشتر از آثار آمریکایی بود. البته این فقط یک بخش از فعالیتهای هنری او محسوب میشد. آنچه به ترانههایش هویت میبخشید، ریشههای عمیق ایرانی او بود.
او با موسیقی ردیف دستگاهی ایران آشنا بود، روی موسیقی مناطق مختلف و فولکلور ایران کار کرده بود و همچنین شناخت گسترده و عمیقی از ادبیات کلاسیک و معاصر ایران، به ویژه شعر، داشت. همه این عوامل در کنار هم، او را به چهرهای منحصربهفرد تبدیل کرده بود.
علاوه بر اینها، نوری همیشه مشتاق یادگیری بود و نزد استادان مختلف در زمینه موسیقی و ادبیات درس خوانده و دانش فراوانی کسب کرده بود. از سوی دیگر، مطالعه گستردهای در حوزههای مختلف هنری و فرهنگی داشت که به آثارش غنای بیشتری میبخشید.
استاد محمد نوری با صدای خود به اشعار نیما رنگ و حال دیگری داد و گویی آنها را از سرزمین ساکت واژهها به قلمرو پرعظمت و پرتحرک آواها رهنمون کرد. به یاد دارم که نوری دقت و حساسیت ویژهای در کارش داشت و گاهی ماهها وقت صرف میکرد تا تلفظ و لحن اجرای ترانه را به بهترین شکل ممکن ارائه دهد.
درگذشت:
محمد نوری پس از سالها رویارویی با بیماری سرطان و با وجود ضعف شدید بدنی، در شب نهم مرداد ماه سال ۱۳۸۹ در بیمارستان جم تهران چشم از جهان فروبست. پیکر او در قطعه هنرمندان بهشت زهرا آرام گرفت.
