آشنایی با ساز بندیر

بندیر یک ساز موسیقی است که با ضربه زدن به صدا درمی‌آید. این ساز دارای یک قاب چوبی است که روی آن را با پوست پوشانده‌اند. از نظر شکلی، بندیر بسیار شبیه به ساز دف است. در زبان ترکی استانبولی، کلمه بندیر به معنای ساز بزرگی است که آن را با دست می‌نوازند و قاب‌دار است. در ادامه این نوشته از وبلاگ آرین لوتوس، اطلاعات بیشتری درباره ساز بندیر به دست خواهید آورد.

ساز بندیر

ساز بندیر یکی از سازهای کوبه‌ای است که ظاهری شبیه به دف دارد، اما صدای مخصوص به خود را تولید می‌کند. از این ساز معمولاً برای همراهی با دیگر سازها در اجراهای گروهی استفاده می‌شود تا فضای موسیقی را زیباتر و پربارتر کند. البته گاهی به صورت تکنوازی نیز نواخته می‌شود.

بندیر در مراسم صوفیان نیز کاربرد دارد. در این مراسم، از موسیقی، ریتم و حرکات موزون (مانند رقص سماع) برای رسیدن به حالتی از خودآگاهی و درون‌بینی استفاده می‌شود.

این ساز در واقع میان چندین کشور در آسیا، آفریقا و حتی اروپا رواج دارد و با نام‌های مختلفی شناخته می‌شود. هر منطقه‌ای ممکن است روش خاصی برای نواختن آن داشته باشد. بندیر به عنوان یک ساز سنتی در شمال آفریقا، و همچنین در تمدن‌های کهنی مانند مصر باستان و بین‌النهرین مورد استفاده قرار می‌گرفته است.

ساختمان ساز بندیر

ساز بندیر
شکل این ساز مانند یک دایره است. اما برخلاف سازهایی مانند تمبورین، روی آن سنج یا زنگوله ندارد. در عوض، معمولاً یک یا چند تار از جنس روده حیوانات روی قاب آن کشیده شده که باعث ایجاد صدایی زنگ‌دار می‌شود.

در قسمت پایین قاب بندیر، یک سوراخ کوچک وجود دارد که به حفظ تعادل ساز کمک می‌کند. نوازنده هنگام نواختن، انگشت شست دست چپ خود را داخل این سوراخ می‌گذارد تا ساز را ثابت نگه دارد. سپس با انگشتان دست راست به لبه و سطح ساز ضربه می‌زند تا صدا تولید کند.

اندازه قاب این ساز معمولاً بین ۳۵ تا ۶۰ سانتیمتر است، اما اندازه‌های ۴۰، ۴۵ و ۵۰ سانتیمتری رایج‌تر هستند و به نوازنده اجازه می‌دهند تا مهارت و هنر خود را بهتر نشان دهد. نمونه‌ای از این ساز در کشور ایرلند با نام بادران شناخته می‌شود که معمولاً با یک چوب کوچک نواخته می‌شود.

نحوه نواختن ساز بندیر

این ساز را به دو روش می‌نوازند: یا آن را با دو دست می‌گیرند، یا بین دو پا روی زمین قرار می‌دهند و نواختن را آغاز می‌کنند. گاهی هم مانند دف، آن را در هوا نگه می‌دارند و می‌نوازند.

روش نواختن این ساز به صورت ایستاده است؛ به این شکل که انگشت شست دست چپ را در سوراخی که روی قاب ساز تعبیه شده قرار می‌دهند. سپس با انگشتان دست راست به لبه‌های ساز ضربه می‌زنند و با کف دست به بخش مرکزی آن می‌کوبند. این کار صدایی ویژه و وزوزمانند پدید می‌آورد.

یکی از ویژگی‌های مهم این ساز، صدای بم و گیرای آن است که حال و هوایی روحانی و معنوی ایجاد می‌کند. صدای ضربه‌هایی که به کناره‌های ساز زده می‌شود، بسیار شبیه به ساز کوبه‌ای تار است که در منطقه خاورمیانه رواج دارد. این ساز با صدای عمیق و تأثیرگذار خود، فضایی اسرارآمیز و عرفانی خلق می‌کند. این ساز در ایران نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد.