آشنایی با ساز دهنی یا هارمونیکا
سازدهنی که با نام هارمونیکا نیز شناخته میشود، یکی از سازهای کوچک و سبک است و به راحتی میتوان آن را همراه خود جابهجا کرد. همین ویژگی باعث شده تا طرفداران زیادی در سراسر جهان داشته باشد. صدای این ساز کوچک، گرم و گوشنواز است. اگر شما نیز به نواختن سازدهنی علاقهمند هستید، پیشنهاد میکنیم ادامه این نوشته را در وبلاگ آرین لوتوس دنبال کنید تا بیشتر با این ساز، روش ایجاد صدا در آن و مدلهای مختلف آن آشنا شوید.
آشنایی با ساز دهنی یا هارمونیکا
ساز دهنی در گروه سازهای زبانه آزاد جای دارد و سازی سبک و قابل حمل است.
صدای این سازها از لرزش یک تیغهٔ فلزی کوچک ایجاد میشود که یک سر آن به ساز چسبیده و سر دیگرش میتواند به راحتی بلرزد. وقتی هوا از کنار این تیغه عبور میکند، آن را به لرزش درمیآورد و این لرزش، صدای ساز را پدید میآورد.
تاریخچه ساز دهنی
این ساز پیشینه بسیار قدیمی دارد. اگرچه در چین باستان نوعی سازدهنی با تیغههای چوبی وجود داشته و موتسارت نیز قطعهای برای سازدهنی شیشهای (که ساز متفاوتی متشکل از مجموعهای از شیشههای کوکشده است) تصنیف کرده، اما سازدهنی دیاتونیک که امروز میشناسیم، در آغاز قرن نوزدهم در آلمان پدید آمد.
این ساز توسط مهاجرانی که آلمان را ترک میکردند، به ایالات متحده و بریتانیا راه یافت و تا میانههای قرن نوزدهم در سراسر جهان نواخته میشد.
طبیعتاً این ساز در طول سالهای بسیار، تغییرات زیادی را تجربه کرده است. سازدهنی که در گذشته توسط نوازندگان آن دوره استفاده میشد، با سازدهنی دوران جدید تفاوتهای بسیاری داشت.
شنگ، ساز دهنی چوبی چینی
در سده هفدهم میلادی، مردم چین برای درست کردن سازدهنی از نیهای بامبو بهره میبردند. آنها این ساز را «شنگ» مینامیدند که پس از مدتی بسیار محبوب و رواج یافت.
سپس در آغاز سده هجدهم، برخی از سازندگان تصمیم گرفتند به جای چوب، از فلز برای ساختن آن استفاده کنند.
این روش تازه چنان موفق بود که پس از آن، تقریباً هیچکس سازدهنی خود را از جنس بامبو نساخت.
ساز امروزی
در سال ۱۸۲۵ فردی به نام ریتا اولین سازدهنی شبیه به مدلهای امروزی را ساخت.
این ساز دهنی سوراخ صدا و دو صفحه مخصوص داشت که با دمیدن و مکیدن هوا به داخل آن، صدا ایجاد میشد.
چهار سال بعد، یک ساعتساز آلمانی به نام مسنر شروع به نواختن و تمرین با سازدهنی کرد.
او از این راه درآمد خوبی کسب کرد و الهامبخش بسیاری از همکارانش شد تا آنها نیز به سمت این ساز جذب شوند.
سازدهنی کروماتیک (Chromatic) در سال ۱۹۱۸ ساخته شد. این نوع ساز همه نیمپردههای گام کروماتیک را در بر میگرفت و به نوازندگان امکان میداد آهنگهای کاملتر و پیچیدهتری را اجرا کنند.
طبقهبندی کلی
سازدهنی را میتوان به شکلهای گوناگونی دستهبندی کرد. اگر از انواع بیس (Bass) و کورد (Chord) چشمپوشی کنیم، سازدهنیهایی که معمولاً برای نواختن تکنوازی (سولو) به کار میروند را میتوان به طور کلی به دو دسته اصلی تقسیم کرد:
۱ – سازدهنیهای دو زبانهای (Doble Reed Harmonicas)
در این نوع سازدهنی، هر سوراخ فقط با عمل دمیدن یا مکیدن هوا صدا تولید میکند و در هر سوراخ دو زبانه وجود دارد. به همین دلیل، هر نتی که با دم (Blow) یا بازدم (Draw) ایجاد میشود، در واقع از لرزش همزمان آن دو زبانه به وجود میآید.
۲ – سازدهنیهای تک زبانهای (Single Reed Harmonicas)
در سازدهنیهای تکزبانه، هر نت که با عمل دم یا بازدم نواخته میشود، تنها از لرزش یک زبانه حاصل میشود. سازدهنیهای دیاتونیک (Diatonic) و کروماتیک (Chromatic) در این گروه جای میگیرند.
آشنایی با انواع مختلف سازدهنی
سازدهنی دیاتونیک:
این ساز با نام هارپ نیز شناخته میشود و از محبوبترین انواع سازدهنی است. از آن معمولاً در سبکهای موسیقی راک، کانتری، وسترن، بلوز و فولک استفاده میشود.
این سازدهنی ده سوراخ دارد و هر سوراخ با عمل دمیدن و مکیدن هوا، دو نت متفاوت تولید میکند. با این ساز میتوانید نتهای اصلی گام را اجرا کنید. برای نواختن نتهای اضافی و خارج از گام اصلی، باید از تغییر حالت دهان، زبان و حنجره خود کمک بگیرید.
سازدهنی کروماتیک:
این سازدهنی میتواند همه نیمپردههای موسیقی (نتهای کروماتیک) را اجرا کند. در انتهای ساز یک کلید قرار دارد که با فشار دادن آن، هر نتی که با دمیدن یا مکیدن هوا تولید میشود، به صورت نیمپرده بالاتر نواخته میشود.
این سازدهنی معمولاً در موسیقی پاپ و موسیقی کلاسیک استفاده میشود.
سازدهنی ترمولو:
این سازدهنی، سادهترین و ابتداییترین نوع در خانواده سازدهنیها به شمار میآید. سازدهنی ترمولو معمولاً ۲۴ سوراخ دارد که در دو ردیف کنار هم قرار گرفتهاند. این ویژگی به این معناست که این ساز قادر به تولید ۲۴ نت مختلف است.
نام این ساز از صدای مخصوص آن گرفته شده است. کلمه “ترمولو” در زبان ایتالیایی به معنای “لرزاندن” است که به خوبی توصیفکننده صدای لرزان و زیبای این ساز است.
سازدهنی کورد:
این مدل سازدهنی نیز از انواع محبوب است که در اندازههای گوناگون ساخته میشود. این ساز معمولاً در کنار دیگر سازها نواخته میشود تا در کنار هم، قطعهای موسیقایی و زیبا پدید آورند.
سازدهنی باس:
این سازدهنی فقط با دمیدن هوا به داخل آن نواخته میشود. سعی نکنید که هوا را به سمت داخل بکشید، زیرا این کار بیفایده است. این مدل سازدهنی، مانند نوع کورد، معمولاً برای همراهی و ایجاد پسزمینهی موسیقایی در کنار دیگر سازها استفاده میشود.
بهترین ساز دهنی برای یادگیری
انتخاب مناسبترین سازدهنی برای یادگیری، کاملاً به هدف و سبکی که در نظر دارید بستگی دارد. پس در مرحله اول باید ببینید کدام نوع از این ساز با سلیقه و نیاز شما هماهنگ است.
شنیدن قطعات موسیقی مختلف و سبکهای گوناگون میتواند به شما کمک کند تا سبک دلخواه خود را بهتر تشخیص دهید. اگر هنوز سبک مشخصی را انتخاب نکردهاید یا در تصمیمگیری مردد هستید، سازدهنی کروماتیک میتواند انتخاب مطمئنی باشد.
این نوع سازدهنی هم برای نواختن موسیقی پاپ مناسب است و هم در بین هنرجویان تازهکار در ایران طرفدار دارد.
علاوه بر این، به کسانی که میخواهند اصول اولیه تئوری موسیقی را یاد بگیرند نیز معمولاً سازدهنی کروماتیک پیشنهاد میشود؛ زیرا این ساز به نوازنده اجازه میدهد تمام نیمپردهها را به راحتی اجرا کند.
اگر قصد شما از یادگیری هارمونیکا بیشتر جنبه سرگرمی و تفریح دارد، سازدهنی ترمولو گزینه مناسبی برای شروع است.
البته باید دقت کنید که مدلهای ارزانقیمت ترمولو ممکن است از کیفیت صدای چندان خوبی برخوردار نباشند.
در ابتدا سازی گران نخرید
یک نکته مهم وجود دارد: وقتی میخواهید اولین سازدهنی خود را بخرید، سراغ مدلهای خیلی گران نروید. بهتر است از بین سازدهنیهای معمولی یا قیمت مناسبتر انتخاب کنید.
سازدهنی ساز ظریف و حساسی است و معمولاً کسانی که تازه شروع کردهاند و هنوز با روش درست کار با آن آشنا نیستند، خیلی زود ساز خود را خراب میکنند.
بنابراین اگر قصد دارید هارمونیکا را به صورت حرفهای ادامه دهید، کار را با مدلهای گران قیمت آغاز نکنید. تا زمانی که به مهارت کافی برسید، احتمالاً حداقل یک یا دو سازدهنی را خراب خواهید کرد.
بهترین آموزشگاه سازدهنی یا هارمونیکا
اگر علاقهمند به یادگیری این ساز جذاب هستید یا دوست دارید نواختن هارمونیکا را زیر نظر برترین مدرسان بیاموزید، آموزشگاه موسیقی آرین لوتوس گزینهای ایدهآل و پیشرو در شرق تهران محسوب میشود. علاوه بر این، برای آنکه بتوانید ساز مناسب خود را به درستی انتخاب کنید، میتوانید از راهنمایی و مشاوره رایگان ما بهرهمند شوید.
