آشنایی کامل با فرم واریاسیون
واریاسیونها (که به معنای تنوعهاست) در واقع شیوهای برای آراستن و زیباسازی یک ملودی اصلی هستند. در سادهترین حالت، ابتدا یک تم یا نغمهٔ اصلی معرفی میشود و سپس در بخشهای بعدی، با افزودن تزئینات، تغییر در ریتم یا بافت، به شکلهای گوناگون ارائه میگردد. در این نوشته از وبلاگ آرین لوتوس، بیشتر با فرم واریاسیون در موسیقی آشنا خواهید شد.
واریاسیون در موسیقی
واریاسیون یک روش اصلی در ساختن قطعات موسیقی است. در این روش، یک ایده یا تم موسیقایی اولیه را میگیرند و با ایجاد تغییرهایی در ملودی، هارمونی و بافت قطعه، شکلهای جدیدی از آن میسازند. هر کدام از این شکلهای جدید، حال و هوای متفاوتی دارند.
هر رشته از نتها با ریتمی مشخص میتواند به عنوان ایده اصلی (موتیف) استفاده شود، به شرطی که ویژگیهای خیلی پیچیده و گوناگونی نداشته باشد. این ایده اصلی با تکرار در قطعه حضور پیدا میکند، اما این تکرار میتواند دقیقاً شبیه اول باشد، یا کمی تغییر کند و یا گسترش یابد.
در تکرارهای دقیق، همه طرح ملودی و روابط بین نتها حفظ میشود. همچنین، اگر این ایده جابهجا شود، وارونه گردد، به عقب اجرا شود، کوچک یا بزرگ شود، اما همچنان مشخصههای اصلی و رابطه نتها را کاملاً حفظ کند، باز هم یک تکرار دقیق به حساب میآید.
در طول فرآیند واریاسیون، تکرارهای تغییر یافته نیز پدید میآیند. این نوع تکرارها تنوع ایجاد میکنند و میتوانند ایدههای موسیقایی تازهای بسازند که بعداً در قطعه استفاده شوند. برخی از این تغییرات، فقط در بخشهای کوتاهی از قطعه ظاهر میشوند و به آنها “واریانت” میگویند. این واریانتها تأثیر چندانی در روند کلی قطعه ندارند یا تأثیرشان بسیار کم است.
موتسارت استاد این فرم
موتسارت در استفاده از این قالب مهارت داشت و از آن در آثار مختلفی مانند کنسرتوها، دیورتیمانتوها، سرنادها و گاهی در کوارتتهای زهی و سوناتهای پیانو بهره برد. بتهوون نیز در ساختن واریاسیون تبحر داشت و حتی بر روی ملودیهای موتسارت هم واریاسیون ساخت. آهنگسازان پس از آنان نیز بر روی انواع ملودیها، از آهنگهای محلی تا آریاهای اپرایی، واریاسیون خلق کردند.
واریاسیون نمونهای جالب است که نشان میدهد شنوندگان معمولاً به چه نوع تکرارهایی علاقه دارند و از چه تکرارهایی خوششان نمیآید.
این تصور درست نیست که هر شنوندهای در اولین برخورد با یک قطعه موسیقی به فرم واریاسیون، بتواند آن را به طور کامل بفهمد و همه تغییرات را از هم تشخیص دهد. با این حال، آشنایی با ساختار کلی یک قطعه واریاسیون برای هر شنوندهای لازم است، خواه بتواند تغییرات را تشخیص دهد یا نه. با کمی اطلاعات اولیه، تشخیص طرح کلی یک قطعه واریاسیون، چه از آهنگسازان قدیم و چه جدید، کار دشواری نیست.
به طور معمول، در واریاسیون به سبک کلاسیک، تغییرات از طریق تزئین و دگرگونی ملودی اصلی، تغییر سرعت، تغییر هارمونی و نیز بزرگ یا کوچک کردن تم اصلی ایجاد میشود. اما بخشهای همراهیکننده اغلب متفاوت هستند و ممکن است ارتباط چندانی با تم اصلی نداشته باشند.
واریاسیون معمولاً به تکنیکی در موسیقی گفته میشود که در آن یک قطعه با آرایشی تازه و به شکلهای مختلف ارائه میشود، به گونهای که با شکل اولیه آن تفاوت داشته باشد.
