آواز یا آهنگ دشتی چیست؟

آوازهای محلی ایران را می‌توان به گروه‌های مختلفی تقسیم کرد. یکی از این گروه‌ها، آواز دشتی است. آواز دشتی از دستگاه شور سرچشمه می‌گیرد. در ادامه این نوشته از وبلاگ آرین لوتوس، بیشتر با این سبک آواز آشنا خواهید شد.

آواز یا آهنگ دشتی چیست؟

آواز دشتی یکی از نغمه‌های اصیل موسیقی ایرانی است و زیرمجموعه‌ای از دستگاه شور به شمار می‌رود. نام این آواز به احتمال زیاد از منطقه دشتستان گرفته شده که امروزه بخشی از استان بوشهر است و با استان فارس همسایه می‌باشد. با این حال، برخی از بخش‌های این آواز شباهت زیادی به موسیقی مناطق شمال ایران، به ویژه موسیقی گیلان دارد.

آواز دشتی تنها آوازی است که نت شاهد دانگ درآمدش ثابت نیست و می‌تواند تغییر کند. به این صورت که اگر چهار نت دانگ درآمد دشتی فا، سل، لا و سی بمل باشند، نت لا که شاهد درآمد است به لاکرن (یعنی ربع پرده پایین‌تر) تبدیل می‌شود. این آواز با وجود غم‌انگیز و جانسوز بودن، بسیار نرم و ظریف نیز هست.

آواز دشتی روایتگر سادگی و بی‌آلایشی است؛ نغمه‌ای که با دشت‌ها، کوه‌ها و جنگل‌های سرسبز ایران هم‌آواز است، زیبا و بی‌پایان. آواز دشتی یعنی زندگی چوپان، به همان سادگی و صمیمیت.

آواز چوپانی ایران

آواز دشتی را می‌توان آواز چوپانی ایران دانست، همان‌طور که در یونان باستان نیز آوازهای چوپانی رواج داشت و فرانسویان به آن «آواز چوپانی» می‌گفتند.
این آواز، غم روزگار، ناله‌ها و شکوه‌های عاشقانه را با زبانی نازک و احساسی بیان می‌کند. گوشه‌های زیبایی مانند بیدگانی، دیلمان، چوپانی، غم‌انگیز، مثنوی، گیلکی و گوچه‌باغی بخشی از آواز دشتی هستند.
بسیاری از تصنیف‌ها و آثار ماندگار موسیقی ایرانی در این آواز زیبا ساخته و خوانده شده‌اند و آهنگسازان فراوانی کارهای خود را در قالب دشتی خلق کرده‌اند. سرود «ای ایران» ساخته استاد روح‌الله خالقی نمونه‌ای از این آثار به‌یادماندنی در آواز دشتی است.
همچنین استاد ابوالحسن صبا نغمه «دیلمان» را با الهام از طبیعت زیبای منطقه دیلمان آفرید و این نغمه زیبا به عنوان یک گوشه به ردیف‌های موسیقی ایرانی اضافه شد.