افراد ناشنوا چطور موسیقی را احساس می‌کنند؟
این باور قدیمی که افراد ناشنوا نمی‌توانند موسیقی را درک کنند، کاملاً نادرست است. در گذشته و حتی امروز، نوازندگان و آهنگسازان زیادی وجود داشته‌اند که با وجود کم‌شنوایی، آثار زیبایی خلق کرده‌اند. اما سوال اصلی اینجاست که اگر فردی ناشنوا باشد، چطور موسیقی را تجربه می‌کند؟ در این نوشته از وبلاگ آرین لوتوس، به این پرسش پاسخ خواهیم داد.
تفاوت ناشوایان در شنیدن موسیقی
هر فردی که کم‌شنواست، موسیقی را به شکل خاص خود درک می‌کند؛ چون میزان کم‌شنوایی در افراد مختلف، فرق می‌کند. شنوایی معمولی به این معناست که فرد صداهای تا ۲۰ دسی‌بل را به راحتی می‌شنود. اگر کسی کم‌شنوایی خفیف داشته باشد، صداهای بین ۲۰ تا ۴۰ دسی‌بل را به خوبی تشخیص نمی‌دهد. در کم‌شنوایی متوسط، این محدوده به ۴۱ تا ۷۰ می‌رسد. اگر کم‌شنوایی شدید باشد، فرد فقط صداهای بین ۷۱ تا ۹۵ دسی‌بل را می‌شنود و در حالت عمیق، صداهای بالای ۹۵ دسی‌بل نیز به سختی درک می‌شوند. افرادی که کاملاً ناشنوا هستند، معمولاً تنها صداهای درون بدن خود مانند ضربان قلبشان را احساس می‌کنند.
بنابراین، نوع و میزان کم‌شنوایی و همچنین زمان شروع آن (از بدو تولد یا بعدها در زندگی)، تأثیر زیادی بر تجربه‌ی فرد از موسیقی دارد.
فرآیند شنیدن صوت
برای درک چگونگی درک موسیقی توسط افراد ناشنوا، ابتدا باید بدانیم شنیدن چگونه رخ می‌دهد. صدا در اثر ارتعاش یک جسم به وجود می‌آید که امواج صوتی ایجاد می‌کند. وقتی این امواج به اندازه کافی سریع باشند، مسیری از ارتعاش از منبع صدا تا گوش ما شکل می‌گیرد. این امواج به پرده گوش برخورد کرده و آن را می‌لرزانند و سپس صدا از گوش میانی به گوش داخلی انتقال می‌یابد. سرعت ارتعاش، فاصله و محیط اطراف، بر بلندی صدا اثر می‌گذارند؛ به همین دلیل است که هر چه از منبع صدا دورتر باشیم، صدای کم‌تری به گوشمان می‌رسد.
پس از رسیدن امواج صوتی به گوش داخلی، این لرزش‌ها به پیام‌های عصبی تبدیل می‌شوند. مغز این پیام‌ها را دریافت کرده و آنها را تحلیل می‌کند. این مرحله پردازش صدا در مغز برای افراد شنوا و ناشنوا یکسان است و هر دو از بخش‌های مشابهی از مغز استفاده می‌کنند. تفاوت اصلی در نحوه دریافت این پیام‌هاست. افراد ناشنوا صدا را از طریق گوش دریافت نمی‌کنند، بلکه آن را از راه حس لامسه درک می‌کنند! برای درک این موضوع، باید با مفهوم انعطاف‌پذیری مغز آشنا شویم.
در پدیده انعطاف‌پذیری مغز، بخش‌های مختلف مغز با هم همکاری می‌کنند تا کمبود یکی از حواس، در این مورد حس شنوایی، جبران شود. مناطقی مانند هسته اکومبنس، آمیگدال، قشر شنوایی و قشر حسی مغز به افراد ناشنوا و کم‌شنوا کمک می‌کنند. دکتر دین شیباتا، استادیار رادیولوژی در دانشگاه واشنگتن، در این باره می‌گوید: «اطلاعات ارتعاشی اساسا دارای ویژگی های مشابه اطلاعات صوتی هستند؛ بنابراین منطقی است که در ناشنوایان، یک روش ممکن است جایگزین روش دیگر در همان ناحیه پردازش مغز شود.»
افراد ناشنوا چطور موسیقی را احساس می‌کنند؟
افرادی که قادر به شنیدن نیستند، موسیقی را با گوش خود درک نمی‌کنند؛ بلکه آن را به وسیله حس لامسه و ارتعاشاتی که در بدنشان ایجاد می‌شود، تجربه می‌کنند. در ادامه به روش‌هایی می‌پردازیم که این افراد از طریق آنها با موسیقی ارتباط برقرار می‌کنند.
ارتعاشات
همانطور که گفتیم، صدا از لرزش‌هایی در هوا به وجود می‌آید و افراد ناشنوا می‌توانند این لرزش‌ها را با بدن خود حس کنند. به ویژه ریتم و نت‌های بم که لرزش بیشتری دارند و محسوس‌ترند. آنها می‌توانند این ارتعاشات را به روش‌های گوناگونی درک کنند؛ مثلاً با گذاشتن دست‌هایشان روی بلندگو یا هدفون، یا با احساس کردن لرزش زمین در یک کنسرت زیر پاهایشان. حتی اگر کفش‌هایشان را دربیاورند، این لرزش‌ها را بهتر و واضح‌تر حس خواهند کرد.
زبان اشاره و لب‌خوانی
متن بازنویسی شده:
اشعار، بخش بسیار مهمی از هر آهنگ هستند. افراد ناشنوا می‌توانند در اجراهای زنده، یک مترجم زبان اشاره را با خود ببرند تا با کمک او، مفهوم شعر را متوجه شوند. همچنین کسانی که کم‌شنوا هستند، اغلب با نگاه کردن به حرکت لب‌های خواننده، می‌توانند بفهمند چه می‌گوید. در بعضی از کنسرت‌ها، متن ترانه‌ها روی یک صفحه بزرگ نمایش داده می‌شود که این روش هم برای ناشنوایان مفید است. علاوه بر این‌ها، خارج از فضای کنسرت، افراد ناشنوا همیشه می‌توانند با جستجو در اینترنت، متن آهنگ‌ها را پیدا کنند و از این راه با دنیای موسیقی همراه شوند.
گام صدا
گام همان ویژگی است که هر صدا را از دیگری متمایز می‌کند. هر فرد بسته به میزان شنوایی خود، توانایی متفاوتی در تشخیص گام صداها دارد. اما یک قاعده کلی در مورد درک گام توسط افراد کم‌شنوا وجود دارد. معمولاً این افراد در شنیدن صداهای زیر، مانند صدای خوانندگان زن، مشکل دارند و در مقابل، شنیدن صداهای بم و باس برایشان آسان‌تر است. بنابراین اگر برای فرد کم‌شنوا آهنگ‌هایی با صدای خواننده‌ای بم پخش شود، راحت‌تر می‌تواند با آن ارتباط بگیرد و از آن لذت ببرد.
تکنولوژی‌های جدید
افرادی که شنوایی خود را از دست داده‌اند، چطور موسیقی را درک می‌کنند؟
برای پاسخ به این پرسش، لازم است به فناوری‌های نوین اشاره کنیم. یکی از این ابزارها، «ساوندشرت» نام دارد؛ یک لباس ویژه که برای ناشنوایان طراحی شده است. این لباس با بهره‌گیری از ۱۶ حسگر مختلف، همزمان با پخش موسیقی، ارتعاش‌هایی را به بدن فرد منتقل می‌کند تا او بتواند موسیقی را احساس کند.
علاوه بر این، برخی سمعک‌های امروزی نیز وجود دارند که می‌توان از آنها مانند هدفون استفاده کرد تا افراد ناشنوا از طریق آنها موسیقی را بشنوند.
کنسرت
در اجرای کنسرت، صدا با شدت زیادی پخش می‌شود و لرزش‌های آن به راحتی حس می‌شود. همچنین چراغ‌ها هماهنگ با موسیقی تغییر می‌کنند و متن ترانه‌ها نیز نمایش داده می‌شود. این عوامل باعث می‌شوند افراد ناشنوا بتوانند موسیقی را بهتر درک کنند و از آن لذت ببرند.
