با پدر سمفونی جهان آشنا شوید
موسیقی کلاسیک از سبکهای بسیار مهم و پرطرفدار در دنیای موسیقی است. یوزف هایدن به عنوان یکی از بنیانگذاران اصلی این سبک شناخته میشود. در این نوشته از وبلاگ آرین لوتوس، قصد داریم شما را با یوزف هایدن، که او را پدر سمفونی جهان مینامند، آشنا کنیم. همراه ما بمانید.
یوزف هایدن
یوزف هایدن در سی و یکم مارس سال ۱۷۳۲ در یک روستای کوچک به نام روهرو در کشور اتریش به دنیا آمد. او را به عنوان خالق و بنیانگذار فرمهای مهمی مانند سمفونی و کوارتت زهی میشناسند. هایدن آهنگسازی اتریشی بود که نقش بسیار بزرگی در شکلگیری موسیقی کلاسیک داشت. او یکی از پرتلاشترین و درخشانترین آهنگسازان دوران خود به شمار میرود.
پدر سمفونی
در دنیای موسیقی، از هایدن به عنوان پدر سمفونی یاد میشود. دلیل این نامگذاری این است که او پایهگذار اصلی این سبک موسیقی است و در طول زندگی خود ۱۰۴ سمفونی ساخت. نگاه یوزف هایدن به آهنگسازی، کاملاً بر اساس سبک رایج هنر کلاسیک بود. در آثار او، نغمهها و درونمایهها کوتاه و ساده بودند و با تنظیمهای هوشمندانه و چندصدایی، به قطعههای کامل در قالبهای مختلف تبدیل میشدند.
هادن از یک سو، استاد و راهنمای آهنگساز بزرگی مانند بتهوون بود و از سوی دیگر، بر نسلهای بعدی مانند فرانتس شوبرت، مندلسون و برامس تأثیر عمیقی گذاشت. او همچنین استاد و دوست صمیمی موتسارت، آهنگساز نامدار، بود. هایدن بیشتر عمر طولانی خود را در اتریش سپری کرد و در زمان درگذشتش، یکی از مشهورترین آهنگسازان در سراسر اروپا به حساب میآمد.
پدرش که شغل سادهای داشت، از روی اعتقادات مذهبی، او را به گروه کر کلیسای محل فرستاد. در آنجا بود که رهبر گروه موسیقی کلیسای بزرگ وین، استعداد هایدن را دید و او را همراه خود به پایتخت اتریش، وین، برد.
هادن در سالهای نوجوانی با دادن درس خصوصی موسیقی امرار معاش میکرد تا اینکه برای اولینبار، یکی از اشراف وین به نام مورتسین، او را به عنوان معلم خصوصی موسیقی همسرش استخدام کرد.
ازدواج
یوزف هایدن در ۲۸ سالگی ازدواج کرد. یک سال بعد، در ۱۷۶۱، به عنوان رهبر ارکستر کاخ خانواده اشرافی “استرهازی” در شهر آیزنشتات مجارستان استخدام شد. ارباب او، شاهزاده نیکولاس، به موسیقی علاقه داشت و کارهای این آهنگساز بااستعداد را تحسین میکرد. هایدن در این مورد گفته است: “اربابم از تمام آثار من راضی بود و همیشه مرا تشویق میکرد. من به عنوان رهبر ارکستر، هر آزمایشی که لازم میدیدم برای سنجش نقاط قوت و ضعف نوازندگان انجام میدادم. میتوانستم هر کسی را که میخواستم تغییر دهم و هر ریسکی را بپذیرم؛ انگار از دنیای اطرافم جدا بودم. هیچ کس جز خودم نمیتوانست در کارم مانع ایجاد کند، بنابراین فرصت داشتم استعداد واقعیام را بروز دهم.”
تون کوپمان درباره ارکستر هایدن در کاخ استرهازی میگوید: “در ارکستر هایدن بیشتر از سه یا چهار نوازنده ویلون اول وجود نداشت و سالن کنسرت کاخ هم فقط ظرفیت ۳۰۰ تا ۴۰۰ نفر را داشت. اما با این حال، هم نوازندگان بسیار ماهر بودند و هم اجراها عالی، اگرچه در ابعادی کوچک برگزار میشد.”
آشنایی با موتزارت
هایدن به مدت سی سال در قصر یک خانواده اشرافی مجارستانی زندگی کرد و فقط در فصل زمستان به شهر وین سفر میکرد. درست در همین سفرهای زمستانی به پایتخت بود که با موتزارت آشنا شد. رابطه دوستی بین آنها چنان صمیمی و عمیق بود که به گفته تون کوپمان: «موتزارت به او «پدر هایدن» میگفت. ظاهراً منظور موتزارت این بود که از هایدن بیشتر از پدر خودش چیز یاد گرفته است.»
در سال ۱۷۹۱، هایدن که ۵۹ سال داشت، از مجارستان به پایتخت اتریش رفت و سپس با دعوت یوهان پتر سالومون، تهیهکننده مشهور آلمانی که در لندن زندگی میکرد، مجموعهای سمفونی برای اجرا در انگلستان ساخت.
دوازده سمفونی او که به «سمفونیهای لندن» معروف هستند، بدون شک یک نقطه تحول بزرگ در تاریخ موسیقی به شمار میروند. اویگن یوخوم، رهبر ارکستر سرشناس آلمانی، در این باره گفته است: «شکی نیست که او با این ۱۲ سمفونی، به اوجی بلند در موسیقی دست یافته و فرم قطعهای به نام سونات را در کاملترین شکل خود تثبیت کرده است.»
با این حال، هایدن حتی امروز نیز در میان دوستداران موسیقی کلاسیک، به عنوان یک نوآور مبتکر و استادی خوشسلیقه شناخته میشود که در آثارش همواره میتوان نکتهای تازه کشف کرد. او هنرمندی بود که با وجود اوجگیری در قلههای هنر ناب، واقعیتهای زندگی را فراموش نمیکرد و جدیت کار، باعث نمیشد که شوخطبعی خود را از دست بدهد.
سمفونی خداحافظی
یکی از سمفونیهای معروف هایدن، «سمفونی خداحافظی» نام دارد. داستان پشت این اثر موسیقایی جالب است: حاکم منطقهای که هایدن برای او کار میکرد و از او حمایت میشد، برای مدتهای طولانی به نوازندگان ارکستر اجازه نمیداد به مرخصی بروند. هایدن برای بیان این مشکل، این سمفونی را تصنیف کرد. در بخش پایانی این سمفونی، نوازندگان به نوبت شمعی را که مقابلشان قرار دارد خاموش میکنند و همراه با ساز خود از سالن کنسرت خارج میشوند.
