روش صحیح مضراب زدن در سه تار
شیوه درست مضراب زدن روی سهتار نکته بسیار مهمی است. این کار هم روی نحوه نواختن و سلامت دست شما تأثیر دارد و هم روی کیفیت صدایی که از ساز بیرون میآید. به همین دلیل، در این بخش از وبلاگ آرین لوتوس، میخواهیم اصول کلیدی و روش صحیح مضراب زدن در سهتار را با شما در میان بگذاریم.
روش صحیح مضراب زدن در سه تار
به طور خلاصه، اولین نکته کلیدی این است که هنگام مضراب زدن، انگشت کوچک، انگشت حلقه و شست باید ثابت روی صفحه باقی بمانند.
دوم اینکه دست خود را به شکل جمعشده روی ساز قرار دهید. انگشت وسط و انگشت اشاره با هم بالا میروند و سپس با هم پایین میآیند. بعد از برگشت، انگشت اشاره به سیم ضربه میزند و از روی آن عبور میکند. انگشت وسط در جای اول خود ثابت میماند.
پس از قرار دادن دست راست روی کاسه ساز و چیدن انگشتان به روشی که توضیح داده شد، ایجاد آرامش و جلوگیری از هرگونه گرفتگی در دست راست (از شانه و بازو تا ساعد) از اصول ابتدایی مضراب زدن محسوب میشود.
برخلاف تصور برخی هنرجویان، برای اجرای مضراب نباید هیچ نیرو یا فشاری اعمال کرد (چون در غیر این صورت، نوازندهای که یک ساعت سهتار مینوازد با خستگی عضلانی روبرو میشد، در حالی که چنین نیست).
اعمال هرگونه نیروی اضافه و فشار در حین مضراب زدن، نه تنها باعث سفتی و انقباض دست راست میشود، بلکه بر کیفیت صدای ساز نیز تأثیر منفی خواهد گذاشت.
نکات مهم در شیوه مضراب زدن
تنوین درست زدن مضراب سهتار، به کارگیری سنگینی و وزن انگشت اشاره است. برای دستیابی به این روش، توجه به نکات زیر لازم است.
۱ – در سهتار، حرکت مضراب از پایین به بالا را «مضراب راست» و حرکت از بالا به پایین را «مضراب چپ» میگویند.
۲ – ناخن انگشت اشاره بهتر است حدود ۳ تا ۴ میلیمتر طول داشته باشد و به شکل گرد و بدون گوشههای تیز باشد.
۳ – انگشتان دیگر ( مخصوصا سوم و چهارم ) کاملا بدون ناخن بوده ، در غیر این صورت امکان قرارگرفتن نوک انگشتان با صفحه سه تار میسر نخواهد بود.
۴ – برخی از هنرجویان به اشتباه با نوک ناخن به سیمها ضربه میزنند. جای درست برخورد ناخن با سیمها، لبه سمت چپ ناخن است. در این حالت، لبه ناخن به آرامی با سیم تماس پیدا میکند و باعث کشیده شدن یا آسیب دیدن سیم نخواهد شد.
۵ – برای اینکه از وزن انگشت به بهترین شکل استفاده کنید، هنگام ضربه زدن باید انگشت سبابه (انگشت اول) کاملاً باز و کشیده شود. در این حالت، انگشت بیشترین وزن را دارد و وقتی با سیم برخورد میکند، صدایی رسا، عمیق و پرحجم ایجاد میکند، بدون اینکه باعث سفتی یا فشار در دست شود.
برخلاف تصور برخی هنرجویان، صدای قوی در سهتار ربطی به محکم زدن مضراب ندارد. کلید ایجاد صدای پرحجم، انتقال درست نیروی وزن انگشت از طریق ناخن به سیمهاست. بدیهی است که اگر انگشت ارتفاع کمی داشته باشد، نیروی کافی ایجاد نمیشود و صداها توخالی و کمجان خواهند بود. هنرجویان باید توجه کنند که از ضربه زدن با ارتفاع کم انگشت جداً پرهیز نمایند.
۶ – هنگام مضراب زدن، انگشت اول باید کاملاً باز باشد. توجه کنید که برای ایجاد سنگینی و حجم بیشتر، انگشت حتماً باید از بند سوم (جایی که انگشت به کف دست میرسد) خم شود. در این حالت، بند دوم هم به طور طبیعی خم میشود، اما بند اول نباید هیچ خمیدگی داشته باشد. پس از برخورد لبه چپ ناخن با سیم، نوک انگشت باید به انتهای شست برسد و آن را لمس کند.
۷ – دقت شود هنگام حرکت انگشت اول ، انگشت دوم که در فضا آزاد میباشد همراه با انگشت اول و به موازات آن حرکت داشته باشد. هنرجویانی که انگشت دوم آنان حرکت نداشته باشد در آینده دچار انقباض و سفتی دست و در مضراب زدن با مشکل مواجه خواهند شد.
۸ – هنرجوها باید حدود سه تا چهار جلسه، تمرینها را فقط با مضراب راست و به آرامی انجام دهند. از تند زدن و پشت سر هم نواختن خودداری کنند، چون در این حالت انگشت فرصت کافی برای باز شدن کامل پیدا نمیکند. پس از این مرحله، میتوانند سراغ مضراب چپ بروند.
۹ – برای اجرای مضراب چپ، حرکت از انتهای انگشت شست شروع میشود – یعنی همان نقطهای که حرکت مضراب راست تمام شده است. سپس نیمه چپ ناخن به سیم برخورد میکند و با باز شدن کامل بندهای انگشت، حرکت پایان مییابد.
