ساز عجیب و منحصر به فردی به نام هردی گردی
ساز هاردی-گاردی، که گاهی هردی-گردی نیز نامیده میشود، قدیمیترین ساز زهی شناختهای است که مضرابهای آن به کمک کلیدهایی به صدا درمیآید. در این نوشته از وبلاگ آرین لوتوس، بیشتر دربارهی این ساز ویژه و جالب میخوانیم.
ساز عجیب و منحصر به فردی به نام هردی گردی
هردی گردی یک ساز زهی است که کلیدهایی برای نواختن دارد. برخلاف ویولن که با کشیدن آرشه صدا ایجاد میشود، در این ساز یک چرخ با دستهای کوچک این کار را انجام میدهد. وقتی شما دسته را میچرخانید، چرخ چوبی که لبه آن با ماده چسبناک صمغ پوشیده شده، به لرزش درمیآید و سیمهای ساز را میلرزاند.
به بیان دیگر، صدای هردی گردی با چرخاندن یک دسته ایجاد میشود. چرخ که به صمغ آغشته است، روی سیمها کشیده میشود و نقش آن مانند آرشه ویولن است. نتها هم مانند ویولن نواخته میشوند. این ساز هم مانند بیشتر سازهای زهی، یک صفحه صدا دارد که لرزش سیمها را تقویت کرده و صدای ساز را بلندتر و رساتر میکند.
بسیاری از هردیگردیها چند سیم واخوان دارند که هنگام نواختن ملودی، یک صدای ثابت و کمزمینه ایجاد میکنند. این ویژگی باعث میشود صدای ساز شبیه نی انبان شود. به همین دلیل معمولاً از این ساز بهجای نی انبان یا همراه با آن، به ویژه در موسیقی محلی و فولکلور استفاده میشود.
شکل ساز هردی – گردی
پالمر با بررسی گذشته این ساز، ۲۳ گونه متفاوت از آن را فهرست کرده و تا امروز هم طرح یکدست و ثابتی برای ساز هردی-گردی تعیین نشده است. شناختهشدهترین و پرکاربردترین گونه آن، ساز ششسیم فرانسوی به نام «ویئل روئه» است.
اگرچه گونههای محلی دیگری نیز از این ساز ساخته شده، اما بیرون از فرانسه اغلب به عنوان یک ساز محلی و فولکوریک شناخته میشود و هواداران زیادی دارد.
به طور کلی دو سبک اصلی در قالب بدنه این ساز دیده میشود. در یک گونه، کاسه آن شبیه گیتار و پشت آن مانند ساز لوت است. هر دو گونه در مناطق فرانسویزبان پیدا میشوند، اما گونههای گیتارشکل در دیگر مناطق رواج بیشتری دارند. همچنین گونه جعبهای معروف به «سیمفونیا» معمولاً در بین نوازندگان موسیقی کهن و تاریخی مورد استفاده قرار میگیرد.
نحوه نوازندگی
این ساز از جمله نخستین سازهایی است که مضرابهایش به کلیدهایی متصل شدهاند.
برای تولید صدا، یک چرخ را که به یک دسته کوچک وصل است میچرخانند.
لبه بیرونی این چرخ با مادهای به نام صمغ پوشیده شده؛ به همین دلیل وقتی دست از حرکت میایستد، چرخش آن باعث لرزش سیمها و در نتیجه تولید صدا میشود.
همچنین این چرخ با نگه داشتن سیم، صدای آن را به صورت پیوسته و کشیده حفظ میکند.
در ساز هردی-گردی برخی سیمها صدایی ثابت تولید میکنند؛ اما بقیه سیمها طوری کوک شدهاند که نتهای گوناگونی را اجرا کنند.
کلیدهای روی ساز وقتی فشار داده میشوند، به سیمها ساییده شده و آن را در جای خود محکم میکنند تا نت مورد نظر شنیده شود؛ کاری شبیه به زمانی که نوازنده ویولن با انگشتهایش سیم را روی دسته ویولن فشار میدهد.
به طور کلی این ساز جالب، شباهتهای زیادی به ویولن دارد و به همین دلیل بسیاری از اصول نواختن آن نیز مشابه ویولن است.
جشنوارههای هردی-گردی
جشنوارههای متعددی در اروپا با حضور گروههای نوازنده هردی-گردی برگزار میشود. معروفترین این جشنوارهها از سال ۱۹۶۷ در سنت کارتیر در مرکز فرانسه برپا شده است.
در سال ۲۰۰۹، این رویداد به نزدیکی پاریس منتقل شد و در هفتههای منتهی به چهاردهم ژوئیه (روز باستیل) برگزار میگردد.
