سلفژ و روش های تقویت آن

سلفژ یکی از پایه‌های مهم یادگیری موسیقی است. این مهارت برای خوانندگی بسیار ارزشمند بوده و نیازمند درک درست و دقیقی است. در این نوشته از وبلاگ آرین لوتوس، بیشتر درباره سلفژ و راه‌های بهبود آن بخوانید.

سلفژ

سُلفِژ یا سرایش، یک روش آموزشی در دنیای موسیقی است که به کمک آن، خواندن صحیح نت‌ها و درک دقیق ارتفاع صداها آموزش داده می‌شود. در این روش، هر نت موسیقی با یک سیلاب مشخص تلفظ می‌شود که به آن “سیلاب سلفژ” می‌گویند. این سیلاب‌های اصلی هفت‌تا هستند و به این صورت نامیده می‌شوند: دو، رِ، می، فا، سُل، لا، سی (که گاهی به جای “سی” از “تی” نیز استفاده می‌شود).

تعریف‌های گوناگونی برای سلفژ وجود دارد. یکی از ساده‌ترین تعریف‌ها این است که سلفژ، همان خواندن پشت‌سرهمِ نت‌های موسیقی است، در حالی که طول هر نت و جای سکوت‌ها به درستی رعایت شود. اساس یادگیری سلفژ، این است که بدانیم هر نت چقدر باید کشیده شود و همچنین مدت زمان هر سکوت چقدر است.

به زبان ساده، به مهارتِ خواندن و نوشتن نت‌های موسیقی که معمولاً همراه با آموزش مبانی موسیقی یادگرفته می‌شود، “سلفژ” گفته می‌شود.

تقویت مهارت شنیداری

سلفژ یکی از درس‌های اصلی و همیشگی در مراکز آموزشی موسیقی مانند هنرستان‌ها، دانشگاه‌ها و کنسرواتوارها در سراسر جهان است. همهٔ کسانی که در زمینه موسیقی فعالیت می‌کنند، از جمله نوازندگان، خوانندگان، آهنگسازان، تنظیم‌کنندگان و رهبران ارکستر، نیاز دارند تا به این درس مسلط باشند.

علاوه بر این، سلفژ قدرت گوش و درک شنیداری هنرجو را به حدی تقویت می‌کند که بتواند هر قطعه‌ای را که به صورت نت می‌بیند، حتی بدون شنیدن صدای آن یا نواختن با ساز، به درستی با صدای خود بخواند. همچنین می‌تواند برعکس، هر ملودی که می‌شنود را به شکل نت روی کاغذ بنویسد.

سلفژ با تقویت مهارت شنیداری، به هر موزیسین، چه خواننده و چه نوازنده، کمک می‌کند تا بتواند تغییرات صدا، تکرارها و فاصله‌های بین نت‌ها را که اساس یک ملودی است، تشخیص دهد. این توانایی، درک عمیق‌تری از چگونگی تشکیل آکوردها و ساختار کلی یک قطعه موسیقی به او می‌دهد.

در سطوح پیشرفته‌تر، یک آهنگساز با تسلط بر سلفژ می‌تواند تنظیمات دقیق‌تر و بهتری برای ملودی‌های خود انجام دهد. در نتیجه، می‌توان گفت که یادگیری سلفژ نه تنها مهارت خوانندگی، بلکه دانش و توانایی فرد را در تمام جنبه‌های موسیقی ارتقا می‌دهد.

دانش سلفژ به منظور جلوگیری از فالش شدن ملودی ها

سلفژ، یک روش اساسی و پایه‌ای برای درک علم موسیقی است. کسی که با سلفژ آشنا باشد، هنگام خواندنِ ملودی‌ها، نت‌ها را اشتباه نخواهد خواند. همچنین وقتی نوازندگان در حال نواختن گام یا آکورد هستند، او به راحتی می‌تواند نت درست را تشخیص دهد و با حفظ ریتم، درست و دقیق بخواند.
سلفژ یکی از مهم‌ترین بخش‌های تئوری موسیقی به شمار می‌رود و حتی در کلاس‌های موسیقی کودک نیز به بچه‌ها آموزش داده می‌شود.

روش‌های تقویت سلفژ

در کلاس‌های موسیقی و کتاب‌های آموزشی، معمولاً از راه‌های گوناگونی برای قوی‌تر کردن سلفژ هنرجویان استفاده می‌شود. در ادامه، سه نمونه از این روش‌ها را با هم مرور می‌کنیم.

۱-  تقویت ریتم‌خوانی

برای قوی‌تر شدن در خواندن ریتم موسیقی، می‌توانید روی این موارد کار کنید:

* **تمرین ارزش زمانی نت‌ها:** باید یاد بگیرید که هر نت چقدر کشیده می‌شود. این مدت زمان به نوع میزان و تعداد ضرب‌های آن بستگی دارد.
* **آشنایی با انواع میزان:** با انواع مختلف میزان‌ها آشنا شوید. این میزان‌ها به دو دسته اصلی ساده و ترکیبی تقسیم می‌شوند و معمولاً در قالب دوضربی، سه‌ضربی و چهارضربی شناخته می‌شوند.
* **نت‌خوانی روی کلید سل و فا:** روی هر دو کلید سل و فا تمرین کنید. این کار به شما کمک می‌کند تا بتوانید نتها را در هر دو کلید به سرعت تشخیص دهید و همزمان با دیدن نت، صدای آن را در ذهن خود بشنوید.

برای انجام این تمرین‌ها، استفاده از مترونوم می‌تواند کمک زیادی به شما بکند.

۲ –  خواندن فواصل نت‌ها یا تلفظ نت‌های یک گام در فواصل اجرای تکراریِ یک نت‌ پایه روی ساز

برای شروع این تمرین، ابتدا یک گام مشخص انتخاب می‌کنیم که معمولاً گام دو ماژور گزینه خوبی است. سپس همه نت‌های این گام، یعنی «دو، ر، می، فا، سل، لا، سی» را به ترتیب با ساز می‌نوازیم و بعد با صدای خودمان تکرار می‌کنیم.

در مرحله بعد، یک نت را با ساز می‌نوازیم و می‌شنویم. سپس سعی می‌کنیم نت بعدی را بدون نواختن، فقط با صدا بخوانیم. بعد برای اطمینان از درست بودن، آن نت را روی ساز می‌زنیم تا مطمئن شویم.

وقتی در این مرحله مهارت پیدا کردیم، تمرین را ادامه می‌دهیم: یک نت پایه انتخاب می‌کنیم و آن را با ساز می‌نوازیم. سپس تمام نت‌های گام را پشت سر هم و با فاصله‌های مشخص نسبت به آن نت پایه، با صدا می‌خوانیم. در پایان، هر نت را روی ساز می‌زنیم تا از درست بودنِ خواندنمان مطمئن شویم.

۳ – درک و حس صداها و آکوردهای مختلف بر مبنای فرکانس

در هر کدام از آکوردهای ماژور، مینور، کاسته و افزوده، باید هر نت را آنقدر بنوازید و گوش دهید تا صدایش در هر آکورد برای گوشتان کاملاً آشنا و شناخته شده شود.