همه‌چیز درباره چوب رهبر ارکستر | کاربرد، ساختار، تاریخچه
وقتی به یک کنسرت موسیقی کلاسیک نگاه می‌کنیم، اولین کسی که در مرکز توجه قرار دارد رهبر ارکستر است. او با حرکت دست‌هایش، ده‌ها نوازنده را هماهنگ می‌کند تا قطعه‌ای که می‌شنویم، یکدست، زیبا و بدون اشکال اجرا شود.
حتماً دیده‌اید که رهبر معمولاً یک چوب کوچک و نازک در دست دارد. شاید برایتان سؤال شده باشد که نام این چوب چیست، چه کاربردی دارد و داستان پیدایش چه بوده است. اگر کنجکاو شده‌اید و دوست دارید پاسخ این سؤالات را بدانید، در ادامه این مطلب با ما همراه باشید تا با این چوب کوچک و تأثیرگذار دنیای موسیقی بیشتر آشنا شوید.
چوب رهبر ارکستر چه نام دارد وکاربردش چیست؟
در زبان انگلیسی به چوبی که رهبر ارکستر استفاده می‌کند، باتُن (baton) می‌گویند. این چوب معمولاً بین انگشت شست و دو انگشت اول دست قرار می‌گیرد. بیشتر رهبران ارکستر آن را با دست راست خود نگه می‌دارند و حتی رهبرانی که چپ‌دست هستند نیز معمولاً تشویق می‌شوند تا رهبری با دست راست را یاد بگیرند.
هدف اصلی استفاده از این چوب، واضح‌تر کردن حرکات دست رهبر است. وقتی رهبر از باتُن استفاده می‌کند، نوازندگان بهتر می‌توانند حرکات او را ببینند و درک کنند. برای مثال، انتقال ضرب‌ها و ریتم با کمک این چوب بسیار دقیق‌تر و قابل فهم‌تر می‌شود.
با این حال، بعضی از رهبران مشهور ارکستر مانند لئوپولد استوکوفسکی، کورت ماسور و پیر بولز ترجیح می‌دهند بدون چوب و تنها با دستان خود ارکستر را رهبری کنند. بنابراین می‌توان گفت استفاده کردن یا نکردن از چوب رهبری، بیشتر به سلیقه و انتخاب شخصی رهبر بستگی دارد.
ساختار و جنس این چوب چگونه است؟
چوب‌های رهبری که امروزه استفاده می‌شوند، اغلب از مواد سبکی مانند فایبرگلاس و فیبر کربن ساخته می‌شوند. این چوب سبک به یک دسته متصل است که معمولاً شبیه لامپ بوده و از چوب‌هایی مانند پنبه، بلوط، گردو، گل سرخ یا حتی فلز آلومینیوم تولید می‌شود.
رهبران حرفه‌ای ارکستر گاهی اوقات چوب‌هایی با ویژگی‌های خاص و سفارشی برای خود در نظر می‌گیرند که کاملاً با نیازهای فردی آن‌ها هماهنگ باشد. به طور معمول، اندازه استاندارد این چوب‌ها بین ۲۵ تا ۶۶ سانتی‌متر است.
تاریخچه استفاده از چوب رهبری ارکستر
پیش از آنکه چوب مخصوص رهبری ارکستر اختراع شود، هدایت گروه موسیقی معمولاً بر عهده نوازنده هارپسیکورد یا نوازنده نخست ویولن بود. این رهبران اغلب از آرشه ویولن یا یک کاغذ لوله شده برای نشان دادن ریتم و هماهنگی به نوازندگان استفاده می‌کردند. در هشتم ژانویه سال ۱۶۸۷، ژان باپتیست لولی در حال هدایت یک برنامه بود. در آن دوران مرسوم بود که رهبران با یک عصای بلند، ضرب‌ها را با کوبیدن آن به زمین مشخص کنند. طی این اجرا، لولی به طور تصادفی عصا را محکم به انگشت پای خود کوبید. این ضربه باعث ایجاد آبسه و سپس قانقاریا در پایش شد. او مخالف قطع کردن انگشت آسیب‌دیده بود و به همین دلیل عفونت به تدریج در بدنش گسترش یافت و در نهایت در ۲۲ مارس همان سال درگذشت. بر اساس روایتها، جوزف هایدن در سال ۱۷۹۸ در یکی از اجراهایش از یک چوب برای هماهنگ کردن حرکات دستانش بهره برد. پس از آن، به تدریج استفاده از چوب رهبری بین سال‌های ۱۸۲۰ تا ۱۸۴۰ رواج پیدا کرد.
