۷ تفاوت کمانچه و ویولن را بشناسید!
در تاریخ موسیقی، همیشه کمانچه و ویولن با یکدیگر مقایسه شده‌اند. جالب است بدانید وقتی ویولن برای اولین بار به ایران آمد، مردم به آن «کمانچه فرنگی» می‌گفتند! هر دوی این سازها از دسته سازهای زهی و آرشه‌ای هستند و از نظر ظاهری و نحوه نواختن، نقاط مشترک زیادی دارند. با این حال، تفاوت‌های مهمی نیز بین آن‌ها وجود دارد که باعث می‌شود هر کدام شخصیت و هویت جداگانه‌ای داشته باشند. در این نوشته از وبلاگ آرین لوتوس، به سراغ این تفاوت‌ها رفته‌ایم. پس از خواندن این مطلب، درک روشن‌تری از هر دو ساز پیدا خواهید کرد.
تفاوت کمانچه و ویولن چیست؟
۱. ملیت و تاریخچه
کمانچه یکی از سازهای قدیمی و اصیل ایران است که از دوره‌ی صفویه و قاجار، به عنوان یکی از ابزارهای مهم در موسیقی سنتی ایران شناخته می‌شد. این ساز حتی از سوی سازمان میراث فرهنگی ایران در فهرست جهانی یونسکو نیز ثبت شده است. در مقابل، ویولن سازی با ریشه‌ای کاملاً اروپایی است. پیشینه‌ی این ساز به سده‌ی نهم میلادی در اروپا بازمی‌گردد و از قرن شانزدهم میلادی به بعد در این قاره تکامل یافته است. از نخستین سازندگان مشهور ویولن، می‌توان به یک ایتالیایی به نام گاسپارو برتولتی اشاره کرد.
۲. نحوه نواختن
مهم‌ترین فرق بین کمانچه و ویولن، روشی است که آن‌ها را می‌نوازند. نوازنده کمانچه معمولاً در حالت نشسته ساز را می‌نوازد و پایه آن را روی زمین، روی صندلی یا روی زانوی خود قرار می‌دهد. سپس ساز را به صورت عمودی با دست چپ نگه می‌دارد و با دست راست آرشه را روی سیم‌ها حرکت می‌دهد. هنگام نواختن کمانچه، نوازنده به‌طور کامل سیم‌ها را نمی‌بیند؛ به همین دلیل وقتی بخواهد سیم را عوض کند، ساز را کمی می‌چرخاند. اما نوازنده ویولن این مشکل را ندارد، چون ساز را ثابت روی شانه چپش می‌گذارد و با دست راست آرشه را می‌کشد و به‌راحتی سیم‌ها را می‌بیند. همچنین برای نواختن ویولن حتماً لازم نیست بنشیند و می‌تواند ایستاده هم بنوازد.
۳. اندازه
بزرگ‌ترین اندازه ویولن که به آن سایز کامل یا ۴/۴ می‌گویند و مناسب افراد بزرگ‌سال است، تقریباً ۳۵ سانتی‌متر طول دارد. در مقابل، طول ساز کمانچه از بخش پایینی آن تا بالای کاسه‌ی ساز، به حدود ۸۰ سانتی‌متر می‌رسد.
۴. پوست
کمانچه دارای یک کاسه گرد و توخالی است که روی آن را با یک لایه پوست می‌پوشانند. این پوست نقش بسیار مهمی در ایجاد صدای اصیل و شرقی ساز دارد و در سازهای ایرانی دیگری مانند تار نیز از آن استفاده می‌شود. اما در ساز ویولن، چنین پوستی به کار نرفته است.
۵. خرک
یکی از تفاوت‌های کمانچه و ویولن، جایگاه خرک آن‌هاست. خرک در کمانچه روی پوست ساز قرار گرفته و همین موضوع باعث می‌شود صدای ساز کمی گرفته و قدیمی به گوش برسد. در مقابل، خرک ویولن مستقیماً روی بدنه چوبی ساز نصب شده و در نتیجه صدایی شفاف و رسا از آن تولید می‌شود.
۶. تعداد سیم‌ها
ویولن از چهار رشته سیم تشکیل شده است. در مقابل، ساز کمانچه در گذشته فقط سه سیم داشت. بعد از اینکه ویولن به ایران راه یافت، کمانچه هم با الگوبرداری از آن، به چهار سیم مجهز شد.
۷. آرشه
تفاوت اصلی بین کمانچه و ویولن در نوع آرشه‌ی آن‌ها نیست، چون آرشه‌ی هر دو ساز از موی اسب درست شده است. فرق اصلی در روش تنظیم کردنِ موهای آرشه است. در ویولن، یک پیچ در انتهای آرشه وجود دارد که نوازنده به راحتی با چرخاندن آن، موها را سفت یا شل می‌کند. اما آرشه‌ی کمانچه پیچ ندارد و نوازنده باید با فشار دست خود، میزان کشیدگی موها را کنترل کند.
