آشنایی با سید جواد ذبیحی

سید جواد ذبیحی، صدای آشنا و دلنشین مناجات‌ها و اذان‌های به یادماندنی بود. او در زمینه مداحی، مناجات‌خوانی و تلاوع دعاهای ویژه شیعیان فعالیت می‌کرد و در مراسم‌های مذهبی مرتبط با اهل بیت نیز حضور داشت. همچنین، او در اجرای آوازهای اصیل ایرانی تبحر داشت.

ذبیحی از پایان دهه ۱۳۲۰ فعالیت هنری خود را با همکاری رادیو ایران آغاز کرد و خیلی زود، صدای پرشور و روحنواز او در دل مردم جای گرفت. بسیاری از آن دوران، مناجات‌ها و اذان‌های زیبای او را به خوبی به یاد دارند. در ادامه این نوشته، بیشتر با زندگی و کارهای جواد ذبیحی آشنا خواهید شد.

سید جواد ذبیحی

سید جواد ذبیحی آثار زیادی از خود به جای گذاشته است. بسیاری از این آثار امروزه کمیاب هستند، چون قبلاً از رادیو پخش می‌شدند. او در برنامه‌ی گلها هم از اولین روزهای شروع آن حضور داشت و در بیش از ۶۰ قسمت از این برنامه اجرا کرده است.

ذبیحی مانند خواجه عبدالله انصاری به خواندن مناجات‌های فارسی اهمیت زیادی می‌داد؛ مناجات‌هایی که برای همه قابل درک بودند و تأثیر عمیقی بر دل می‌گذاشتند.

نام سید جواد ذبیحی با مناجات‌خوانی در سال‌های قبل از انقلاب پیوند خورده است. سبک مناجات‌خوانی او بر پایه‌ی ردیف‌های موسیقی ایرانی بود.

اگرچه او به شکل آکادمیک و رسمی موسیقی نخوانده بود، اما با ردیف‌های موسیقی ایرانی به خوبی آشنا بود. پدرش سید اسدالله ذبیحی اهل درکه، از مداحان ساکن روستای درکه در شمال تهران محسوب می‌شد. سید جواد ذبیحی نیز از جوانی عمامه بر سر می‌گذاشت و در مراسم مذهبی تهران و دیگر شهرها شرکت فعال داشت.

همکاری با اساتید بزرگ

ایشان از سال ۱۳۳۶ با همکاری داوود پیرنیا و هنرمندانی مانند حسن کسایی، رضا ورزنده، جلیل شهناز، احمد عبادی، مرتضی محجوبی، علی تجویدی، پرویز یاحقی، حسین تهرانی، مهدی خالدی و فرهنگ شریف، به دنیای موسیقی غیرمذهبی قدم گذاشت و آوازهای ماندگاری را همراه با ساز این هنرمندان از خود به جای گذاشت.
شیوه کار ایشان به این صورت بود که همزمان با ساز آواز نمی‌خواند. ابتدا چند دقیقه موسیقی بداهه توسط نوازندگان اجرا می‌شد، سپس ذبیحی یک آواز کامل را بدون همراهی ساز می‌خواند و در پایان، نوازندگان دوباره قطعه‌ای موسیقی را به صورت سازی اجرا می‌کردند.
در سال ۱۳۴۷ گزیده‌ای از شعرهایی که وی در مناجات‌های خود در رادیو ایران می‌خواند، در ۱۶۵ صفحه با مقدمه‌ای از محیط طباطبائی و توسط انتشارات عطایی به چاپ رسید. عنوان این کتاب نغمه‌های آسمانی است.

پس از انقلاب  

پیشینه او و فعالیتش در نهادهای حکومتی پیشین باعث شد پس از انقلاب سال ۱۳۵۷ مورد خشم نیروهای انقلابی قرار بگیرد.
افرادی که به آرشیوهای رادیو دسترسی پیدا کردند، نسخه‌های یگانه‌ای از صدای او را نابود کردند. به همین خاطر امروزه جز تعدادی ضبط کم‌کیفیت از برنامه‌های رادیو و چند نوار که نزد شاگردان و علاقه‌مندانش باقی مانده، اثر با کیفیتی از او در دسترس نیست.
پس از انقلاب، مدتی را در زندان گذراند و بعد از آزادی، چند نفر به خانه او رفتند و بهانه برگزاری مراسم دعا و نیایش، او را با خود بردند و به شکلی وحشتناک به قتل رساندند. عصر همان روز، روزنامه اطلاعات به نقل از گروهی به نام شاهین، گزارشی منتشر کرد که در آن مسئولیت کشتن سید جواد ذبیحی را به دلیل مداحی و مناجات‌خوانی او در رادیوی حکومت پیشین بر عهده گرفتند.
سال‌ها بعد، صادق خلخالی در کتاب خاطراتش که در سال ۱۳۷۹ چاپ شد، نام سیدجواد ذبیحی را در میان افرادی آورد که حکم اعدام آنها را صادر کرده بود.