استاد جلال ذوالفنون، نوازنده بی بدل سه تار

وقتی صحبت از ساز سه‌تار به میان می‌آید، بی‌تردید نام استاد جلال ذوالفنون در یادها زنده می‌شود.
ایشان از چهره‌های تأثیرگذار و سرشناس در نواختن سه‌تار هستند و در این نوشته از وبلاگ آرین لوتوس، قصد داریم بیشتر با او آشنا شویم.
امیدواریم تا پایان این مطلب همراه ما بمانید.

بیوگرافی استاد جلال ذوالفنون

جلال ذوالفنون، موسیقیدان و نوازنده چیره‌دست سه‌تار، در شانزدهم اسفندماه سال ۱۳۱۶ در شهر آباده، واقع در استان فارس، به دنیا آمد.
پدرش نوازنده تار بود و برادرش نیز با ویولن آشنایی داشت. همین فضای موسیقایی در خانواده، باعث شد جلال از سنین کم به موسیقی علاقه‌مند شود.
او در کودکی به همراه خانواده به تهران نقل مکان کرد و از ده سالگی نواختن سه‌تار را آغاز کرد.
ذوالفنون برای ادامه تحصیل در زمینه موسیقی، وارد هنرستان موسیقی ملی شد. از آنجا که در آن زمان سه‌تار در برنامه درسی هنرستان جایگاه چندانی نداشت، او ناگزیر تار را به عنوان ساز اصلی خود انتخاب کرد و علاوه بر آن، با ویولن نیز آشنا شد. نواختن ویولن را نزد برادرش محمود ذوالفنون فرا گرفت، اما در کنار این دو ساز، هرگز سه‌تار را رها نکرد و به تمرین آن ادامه داد.
وی در هنرستان از راهنمایی‌های موسی معروفی برای بهبود تکنیک نوازندگی سه‌تار بهره‌مند شد.

ورود به دانشکده هنرهای زیبا

پس از راه‌اندازی بخش موسیقی در دانشکده هنرهای زیبا، او نیز برای تحصیل به این دانشکده رفت. در آنجا با زنده‌یاد نورعلی برومند و دکتر داریوش صفوت آشنا شد و درک تازه‌ای از موسیقی اصیل ایرانی و قابلیت‌های گسترده‌ی ساز سه‌تار پیدا کرد. از سال ۱۳۴۶، همه‌ی تمرکز خود را روی این ساز گذاشت. در ادامه، از راهنمایی استادانی مانند ابوالحسن صبا و ارسلان درگاهی نیز استفاده کرد.

پس از فارغ‌التحصیلی، در همان دانشکده و همچنین در مرکز حفظ و اشاعه موسیقی ملی، به آموزش سه‌تار مشغول شد. شیوه‌ی نوازندگی استاد ذوالفنون با سه‌تار، کاملاً ویژه و بی‌نظیر است. او توانست سه‌تار را از تنهایی بیرون بیاورد و گروه‌های نوازندگی سه‌تار را تشکیل دهد. ذوالفنون در کنار دیگر هنرمندان بزرگ، در برنامه‌ها و جشنواره‌های متعددی در داخل و خارج از کشور اجرا داشته است.

اجرای سبک نوینی در نوازندگی گروهی سه تار

جلال ذوالفنون در دو آلبوم به نام‌های «گل صدبرگ» و «آتش در نیستان» که با صدای شهرام ناظری همراه بود، شیوه‌ی تازه‌ای در نواختن گروهی سه‌تار و خواندن آهنگ‌های عرفانی پدید آورد. او همچنین قطعه‌ای به نام «شرح فراق» را با همکاری حسام‌الدین سراج اجرا کرد.

این هنرمند در آلبوم «سرمستان» با صدای علیرضا افتخاری، همراه با هابیل علی‌اف به نوازندگی پرداخت. علاوه بر این، در آثاری مانند «نیلوفرانه»، «میهمان تو»، «شب عاشقان» و «خنده بارون» نیز حضوری درخشان داشت. بداهه‌نوازی او در آلبوم «مستانه» با صدای علیرضا افتخاری نیز بسیار تحسین‌برانگیز است.

از جمله نوشته‌های ایشان می‌توان به چهار جلد کتاب با عنوان «تدریس سه‌تار» و نیز کتاب «گل صدبرگ» اشاره کرد.

او سال‌های طولانی به پژوهش و جست‌وجو در زمینه موسیقی پرداخت و سعی کرد جوانان را با این عرصه آشنا کند. پس از پژوهش، آموزش مهم‌ترین فعالیت او به شمار می‌رفت. جلال ذوالفنون نخستین فردی بود که کتاب آموزشی ویژه‌ای برای سه‌تار تألیف کرد.

در پایان مراسم بیست و هفتمین جشنواره بین‌المللی موسیقی فجر، در تاریخ ۳۰ بهمن ۱۳۹۰، از زحمات و خدمات «جلال ذوالفنون» قدردانی شد.

وفات

استاد جلال ذوالفنون در ۲۸ اسفند سال ۱۳۹۰، به دلیل خونریزی داخلی پس از یک عمل قلب باز، در بیمارستان البرز کرج چشم از جهان فروبست. پیکر او صبح روز چهارشنبه، دوم فروردین‌ماه ۱۳۹۱، از جلوی تالار وحدت تهران بدرقه شد و مطابق وصیت خود او، در گورستان امامزاده طاهر کرج، در میان جمعی از دوستداران و بستگانش به خاک سپرده شد.

روحش شاد و یادش گرامی