سه تار مشقی چیست؟
آیا تا به حال نام “سهتار مشقی” را شنیدهاید؟ برای درک بهتر این موضوع، ابتدا خوب است با مدلهای مختلف سهتار آشنا شویم. در این نوشته از وبلاگ آرین لوتوس، شما را با انواع سهتار و همچنین سهتار مشقی بیشتر آشنا میکنیم.
ساز سه تار
سهتار یکی از سازهای سنتی ایران است که با زخمه زدن به سیمهایش نواخته میشود. نوازنده معمولاً با ناخن انگشت سبابه دست راست روی سیمها ضربه میزند. این ساز چهار سیم فلزی دارد که از ابتدا تا انتهای ساز به موازات دسته کشیده شدهاند.
روی دستهٔ سهتار، معمولاً ۲۸ پردهٔ متحرک از جنس روده یا ابریشم بسته میشود. صدای آن لطیف، کمی تودماغی و حزنآمیز است. محدودهٔ صدایی سهتار از نت دو بم تا لا بمل بالا میرسد که تقریباً معادل سه اکتاو است.
در گذشته، سهتار با سازهایی مانند دوتار و تنبور شباهت بیشتری داشت، اما امروزه از نظر ساختار و صدا به تار نزدیکتر است. اگرچه سهتار در اجرای موسیقی دستگاهی ایران کاربرد گستردهای دارد، ولی عمدتاً به عنوان ساز تکنواز استفاده میشود. این ساز برای هر دستگاه موسیقی ایرانی، کوک خاص خود را دارد؛ با این حال فاصلهٔ چهارم یا پنجم پایینرونده بین سیم اول و دوم در بیشتر کوکها ثابت باقی میماند.
انواع ساز سه تار
این ساز از نظر چگونگی ساخت و کیفیت آن، به سه گروه اصلی دستهبندی میشود:
سهتار مشقی، سهتار معمولی و سهتار حرفهای.
سه تار مشقی چیست؟
به ساز چوبیای گفته میشود که از نظر ظاهری بسیار شبیه به یک سهتار واقعی است. به طور کلی، سازها را از نظر کیفیت و نوع صدایی که تولید میکنند به سه گروه تقسیم میکنند: سازهای مبتدی، نیمهحرفهای و حرفهای.
به سازهای مبتدی، ساز مشقی یا تمرینی هم میگویند.
این سازها با توجه به سطحی که دارند، از نظر کیفیت ساخت، صدادهی و همچنین قیمت با یکدیگر متفاوت هستند.
سهتار مشقی یا تمرینی، کیفیت صدای متوسطی دارد و قیمت بالایی ندارد. همانطور که از نامش مشخص است، از این سهتار برای تمرین در مراحل اولیه یادگیری استفاده میشود.
سهتار ساز ظریف و حساسی است و احتمال آسیب دیدن یا شکستن بخشهای آن زیاد است.
وقتی هنرجویی تازه کار خود را با سهتار آغاز میکند، هنوز با این ساز به طور کامل آشنا نیست، روش مراقبت از آن را نمیداند و حتی ممکن است در جابهجایی یا در برابر خطرهای محیطی با مشکل روبهرو شود. به همین دلیل، سهتار مشقی در مراحل ابتدایی بهترین انتخاب برای اوست.
اگر هنرجویی بخواهد به صورت جدی نواختن ساز را دنبال کند، نیاز به تمرین پیوسته و روزانه دارد و بهتر است این تمرین را با یک سهتار مشقی انجام دهد.
سهتار مشقی تفاوتهای بسیاری با ساز حرفهای دارد که از جمله این تفاوتها میتوان به جنس چوب، سن ساز و کیفیت صدای آن اشاره کرد.
نکات مثبت و منفی سازهای مشقی
اما چند نکته مهم درباره سازهای مبتدی وجود دارد که خوب است از آنها آگاه باشید.
به طور مثال، سهتارهای مشقی با وجود قیمت مناسبتری که دارند، معمولاً کیفیت ساخت پایینتری نسبت به مدلهای دیگر نشان میدهند.
به همین خاطر، بسیاری از سهتارهای مشقی ممکن است صدای کاملاً دقیق و سالمی نداشته باشند و از اجزایی با کیفیت متوسط در آنها استفاده شده باشد.
این موضوع گاهی برای هنرجویان تازهکار چالشهایی ایجاد میکند، چون ممکن است مجبور شوند وقت و انرژی زیادی را برای کوک کردن یا تعمیر قطعات ساز بگذارند و هزینه اضافی نیز متحمل شوند.
پس پیشنهاد میشود هنرجویان مبتدی برای خرید اولین ساز خود، از راهنمایی استاد یا افراد با تجربه در نوازندگی سهتار کمک بگیرند تا با انتخاب سازی مناسب و اقتصادی، انگیزه و لذت بیشتری از یادگیری این ساز به دست آورند.
معایب سه تار مشقی
برخی از سهتارهای تمرینی، سازهایی با کیفیت پایین و قیمت کم هستند و به احتمال زیاد فقط به خاطر هزینه ناچیزشان مورد خرید و فروش قرار میگیرند.
همانطور که قبلاً گفتیم، نواختن چنین سازهایی میتواند به تکنیک و روش نوازندگی هنرجو آسیب بزند، زیرا سازهای تمرینی بیکیفیت، اشتیاق و علاقه هنرجو را کمرنگ کرده و او را نسبت به ساز بیذوق میکنند.
اگر نوازنده نتواند با این ساز صدای مورد نظر خود را تولید کند، دلسرد شده و در نهایت ممکن است نواختن را به کلی رها کند.
ساخت سه تار مشقی
ساز سهتارهایی که به عنوان ساز تمرینی شناخته میشوند، اغلب در کارگاهها به تعداد زیاد و توسط افراد کمتجربه ساخته میشوند. در ساخت این سازها دقت فنی و مهارت کافی به کار نمیرود.
بسیاری از سازندگان حرفهای، از ساختن این نوع ساز خودداری میکنند، چرا که باور دارند این کار در واقع باعث تلف شدن وقت و انرژی آنها میشود.
