معرفی ساز بگ پایپ یا نی اسکاتلندی

سازهای بادی کیسه‌ای که به آن‌ها بگ‌پایپ هم گفته می‌شود، در نقاط مختلف جهان انواع گوناگونی دارند. این سازها در بسیاری از مناطق از جمله اروپا، خاورمیانه، مدیترانه و حتی در کشورهایی مانند آمریکا و استرالیا نیز دیده می‌شوند. یکی از شناخته‌شده‌ترین انواع آن، بگ‌پایپ اسکاتلندی است. در ادامه این مطلب از وبلاگ آموزشگاه موسیقی الهام، بیشتر با این ساز جذاب و ویژگی‌های آن آشنا خواهید شد.

معرفی ساز بگ پایپ یا نی اسکاتلندی (نی انبان)

ساز بگ‌پایپ که به آن نی‌لبک اسکاتلندی هم می‌گویند، یک ساز بادی است. در این ساز، چند زبانه وجود دارد که جریان هوا از طریق یک کیسهٔ ثابت و پارچه‌ای کنترل می‌شود.

اگرچه معروف ترین نوع این ساز در اسکاتلند رواج دارد، اما باید بدانید که بگ‌پایپ در گذشته‌های دور، یعنی بیش از هزار سال، در بسیاری از مناطق اروپا، شمال آفریقا، غرب آسیا از جمله ترکیه، قفقاز و اطراف خلیج فارس نیز نواخته می‌شده است.

این ساز از چهار نی، یک لوله برای دمیدن هوا و یک کیسه تشکیل شده است. نی اصلی که به آن نی آواز می‌گویند در واقع یک نی دوبل است و علاوه بر آن، دو نی تنور و یک نی باس نیز دارد.

نی آوازی این ساز به گونه‌ای طراحی شده که بتواند مُدهای موسیقی mixolydian را اجرا کند. محدودهٔ صدای آن از یک نت پایین‌تر از نت پایه شروع شده و تا یک اکتاو بالاتر از نت پایه ادامه دارد. نت پایه در این ساز نت A (لا) است و نی‌های همراه‌کننده (Drones) بر اساس این نت کوک می‌شوند. نی آوازی در مجموع ۹ نت مختلف دارد که به ترتیب عبارت‌اند از:
سل بم، لا بم، سی، دو، ر، می، فا، سل بالا و لا بالا.

نت‌های این ساز معمولاً با کلید دو (C) نوشته می‌شوند. به دلیل نبودن نت‌های نیم‌پرده (کروماتیک)، تغییر در علامت‌های سرکلید باعث تغییر مُد موسیقی در این ساز می‌شود.

جنس چوب به کار رفته در ساختن این ساز معمولاً از درخت خاس کریسمس، درخت پروانه یا شمشاد جنگلی است. در مدل‌های جدیدتر از چوب آبنوس و همچنین مواد دیگری مانند عاج، شاخ، نیکل، فولاد ضدزنگ و موارد مشابه نیز استفاده می‌شود.

تاریخچه ساز بگ پایپ یا نی اسکاتلندی (Bagpipe)

شواهد قطعی که ثابت کند این ساز اسکاتلندی در زمان‌های بسیار قدیم، قبل از امپراتوری روم، وجود داشته، کافی نیست. با این حال، برخی نوشته‌ها و تصاویر به جا مانده از گذشته‌های دور، از وجود آن در اعصار کهن خبر می‌دهند.

بر اساس گزارش‌ها، پیکره‌ای از یک نی‌انبان روی سنگ‌نوشته‌ای متعلق به تمدن هیتی‌ها در منطقه‌ای به نام ایویوک پیدا شده که قدمت آن به هزار سال قبل از میلاد می‌رسد. برخی از پژوهشگران نیز معتقدند ساز باستانی یونانی‌ها به نام “آسکالوس” که از کلمه‌ی “آسکوس” به معنی پوست و “آولوس” به معنی نی‌موسیقی گرفته شده، با نی‌انبان مرتبط است.

در سده دوم میلادی، تاریخ‌نویسی به نام سوئتونیوس از نرون، امپراتور روم، یاد کرده که نوازنده‌ی سازی به نام “تیبیا آتریکولاریس” بوده است. همچنین نویسنده‌ی دیگری به نام دیو کرایسوستوم، از حاکمی در زمان خودش نام برده که با دهانش نی می‌نواخته و کیسه‌ای را در زیر بغلش فشار می‌داده است.

از آغاز هزاره دوم میلادی به بعد، تصویر نی‌انبان به تدریج در آثار هنری و حکاکی‌های اروپای غربی بیشتر دیده می‌شود. علاوه بر این، در متنی مربوط به سده سیزدهم میلادی از شمال فرانسه، نگاره‌های متعددی از این ساز به چشم می‌خورد.

اگرچه مدارکی از حضور نی‌انبان در جزایر بریتانیا پیش از سده چهاردهم میلادی در دست است، اما اشاره‌های غیرمستقیمی به این ساز در داستان‌های کانتربری (که حدود سال ۱۳۸۰ میلادی نوشته شده‌اند) وجود دارد.

  انواع ساز بگ پایپ یا نی اسکاتلندی (Bagpipe) ؛ 

ده‌ها نوع بگ‌پایپ امروزه در سراسر اروپا و خاورمیانه همچنین در سراسر امپراطوری بریتانیای سابق دیده می‌شود. نام بگ‌پایپ معادل بگ‌پایپ بومی اسکاتلند در نظر گرفته می‌شود که البته این امر روی این موضوع که تعداد زیاد و انواع مختلف سنتی این ساز وجود دارد سایه انداخته است.

بطور سنتی یکی از اهداف بگ‌پایپ نواختن برای رقص بود که البته به دلیل رشد گروه‌های موسیقی، رکوردینگ‌ها و افول رقص‌های سنتی استفاده از این ساز در رقص کاهش یافته است.

ساختار ساز اسکاتلندی بگ پایپ (Bagpipe) 

یک بگ‌پایپ حداقل از یک محفظه هوا که به شکل کیسه (بگ) است یک چانتر و معمولاً حداقل یک واخوان تشکیل شده است. بسیاری از بگ‌پایپ‌ها بیش از یک واخوان (و گاهی بیش از یک چانتر) در ترکیب‌بندی‌های مختلف دارند، که در استاکس- سوکت‌هایی که پایپ‌های مختلف را به کیسه (بگ) متصل می‌کنند.

تغییر صدا نقش مضاعفی ایفا می‌کنند.