مفهوم سلفژ را بهتر بدانید
مفهوم سلفژ را بهتر بدانید
سلفژ برای کسانی که آواز میخوانند یا آهنگسازی میکنند، یک تمرین بسیار سودمند است. به همین دلیل، در این نوشته از وبلاگ آرین لوتوس، به بررسی و توضیح این موضوع پرداختهایم.
Solfège
سلفژ (با تلفظ فرانسوی Solfège) که سرایش یا تمرین تربیت گوش هم نامیده میشود، یک روش آموزشی در موسیقی برای خواندن آواز است. در این روش، هر نت با یک هجای مشخص که به آن «هجای سلفژ» میگویند، ادا میشود.
تعریفهای گوناگونی برای سلفژ وجود دارد. به طور کلی، سلفژ یعنی خواندن پشتسرهمِ نتهای موسیقی، با رعایت دقیق ارزش زمانیِ نتها و همچنین سکوتهای بین آنها. اساس یادگیری سلفژ، آشنایی با مدت زمانِ کشش هر نت و به همان اندازه، آگاهی از طول هر سکوت است.
سلفژ، شالوده و بنیاد دانش موسیقی به شمار میرود و موضوعات آن در دو بخش اصلی جای میگیرد:
الف: خواندن و ادای صحیح نتها
ب: شناخت همهی علامتها و قانونهای موسیقی
علم سلفژ در موسیقی
به طور کلی، به فرآیند خواندن و نوشتن نُتهای موسیقی که معمولاً همراه با آموزش مبانی نظری است، سلفژ گفته میشود.
سلفژ از درسهای اصلی و همیشگی در هنرستانها، دانشگاهها و کنسرواتوارهای موسیقی در سراسر جهان محسوب میشود. همه نوازندگان، خوانندگان، آهنگسازان، تنظیمکنندگان، رهبران ارکستر و به طور کلی فعالان حوزه موسیقی، نیازمند تسلط کافی بر این درس هستند.
بخش عملی سلفژ شامل خواندن و ادا کردن نتها به صورت آوازی و همچنین وزنخوانی است. بخش نظری آن نیز به شناخت همه علامتها و قواعدی میپردازد که در طول قرنها برای اجرای دقیق موسیقی ابداع و تکامل یافتهاند.
در سلفژ سه موضوع اصلی به صورت جداگانه و چرخشی آموزش داده میشوند:
۱ – کانتاتی: به معنای صدا خوانی (به ایتالیایی: CANTATI)
۲ – پارلاتی: به معنای وزن خوانی (به ایتالیایی: PARLATI)
۳ – دیکته موسیقی (به انگلیسی: MUSIC DICTATION)
۱ – کانتاتی
به معنی خواندن صحیح وزن و ریتم صداها و فرکانسِ نتهاست که باید دقیقاً بر اساس جایگاه و کشش هر نت اجرا شود.
در این درس، هنرجو یاد میگیرد صدای هر نت را به شکلی درست و دقیق ادا کند. در پایان، هنرجو توانایی مییابد تا انواع نتها را به طور دقیق و در گامهای مختلف بخواند.
۲ – پارلاتی:
پارلاتی (PARLATI) یعنی خواندن وزن و ریتم بدون تولید صدا یا آواز. این روش به هنرجویان موسیقی کمک میکند تا جای نتها را به خاطر بسپارند و ریتم و نتخوانی را در ذهن خود تثبیت کنند. ریتم، جهان را منظم میکند و موسیقی بدون ریتم، مانند نقاشی بدون قلم و رنگ است.
به همین دلیل، یادگیری انواع وزنها و الگوهای ریتمیک برای هر کسی که به موسیقی علاقه دارد، اهمیت بسیاری دارد و گامی ضروری در مسیر یادگیری است.
۳ – دیکته موسیقی
دیکته موسیقی: در این بخش، به طور چرخشی هم دیکته ریتم و هم دیکته نتها تمرین میشود. هنرجو با تمرین منظم و پیوسته، به مهارتی دست مییابد که میتواند موسیقی را که میشنود، به صورت نت بنویسد.
زمانی که سلفژ به تنهایی برای تقویت صدا و حنجره کافی نباشد، روش دیگری به نام صداسازی به کار میآید.
در تمرینات صداسازی، راه و روش خواندن نتها با قدرتهای گوناگون و به کارگیری آنها در آواز آموزش داده میشود. همچنین در این تمرینات، چگونگی استفاده از تکنیکهای مختلف آواز مانند تحریر (چهچه)، ویبراتو و موارد مشابه یاد گرفته میشود.
انواع صدای انسان بر اساس زیر یا بم بودن به دستههای زیر تقسیم میشود:
۱ – سوپرانو: صدای زیر زنانه
۲ – متسو سوپرانو: صدای متوسط زنانه
۳ – کنترآلتو: صدای بم زنانه
۴ – تنور: صدای زیر مردانه
۵ – باریتون: صدای بم یا متوسط مردانه
۶ – باس: صدای بم مردانه که به عنوان بهترین صدای مردانه شناخته میشود.
بیایید با هم مفهوم سلفژ را روشنتر کنیم. سلفژ در واقع یک روش تمرینی و آموزشی در دنیای موسیقی است. در این روش، شما یاد میگیرید که نُتهای موسیقی را به درستی و با دقت بخوانید و همزمان، آنها را با صدای خود اجرا کنید. به زبان ساده، سلفژ مانند الفبا و دستور زبان یادگیری موسیقی است.
این تمرین به دو بخش اصلی تقسیم میشود: بخش خواندن نُتها (که به آن بخش دیداری یا نتخوانی میگویند) و بخش خواندن و تولید درست اصوات و ریتم (که به آن بخش شنیداری یا آوازخوانی میگویند). وقتی شما سلفژ کار میکنید، در واقع هم ذهن و چشمتان را برای تشخیص نُتها تقویت میکنید و هم گوش و صدایتان را برای ادای دقیق آنها تربیت میکنید.
پس سلفژ یک مهارت پایهای و بسیار مفید برای همه کسانی است که میخواهند موسیقی را به شکل اصولی و دقیق یاد بگیرند، خواه خواننده باشند خواه نوازنده.
کلاس سلفژ برای چه کسانی مفید است؟
بدیهی است که یادگیری سلفژ برای درک بهتر موسیقی و برای نوازندگان ضروری محسوب میشود. با این حال، باید توجه داشت که ممکن است برخی بخشهای تخصصی در کلاس سلفژ برای همه هنرجویان جالب نباشد. بنابراین، محتوای آموزشی این کلاسها با توجه به نظر استاد و نیازهای هنرجو ارائه میشود. این مهارت به طور ویژه برای افراد زیر سودمند خواهد بود:
۱ – آهنگسازان
۲ – هنرجویان آواز
۳ – هنرجویان سازهای کلاسیک به ویژه ویولن
سلفژ برای هنرجویان آهنگسازی و آواز بسیار مفید است و یادگیری مباحث مربوط به آن به این گروه از هنرجویان توصیه میشود.
