معنی ضرب المثل ” کار خوبه خدا درست کنه سلطان محمود خر کیه “

همه چیز دربارهٔ مفهوم ضرب‌المثل «کار خوبه، خدا درست کنه؛ سلطان محمود خر کیه»

این ضرب‌المثل شیرین و قدیمی، داستان جالبی در پشت خود دارد. در ادامه، به مفهوم و داستان این مثل معروف می‌پردازیم.

**معنای کلی ضرب‌المثل:**

این ضرب‌المثل زمانی به کار می‌رود که شخصی کاری نیک و خداپسندانه انجام دهد، اما مردم یا اطرافیان، دلیل و منشأ آن کار خوب را به شکل اشتباهی تفسیر کنند و به جای تقدیر از فرد نیکوکار، عمل او را به شخص یا چیز دیگری نسبت دهند. در واقع، این مثل بیانگر این است که: «کار خوب را خدا انجام می‌دهد، اما مردم آن را به دیگری نسبت می‌دهند.»

**داستان پشت ضرب‌المثل:**

در روزگاران قدیم، پادشاهی قدرتمند و بخشنده به نام سلطان محمود غزنوی زندگی می‌کرد. او علاوه بر قدرت، به عدالت و کمک به نیازمندان نیز مشهور بود.

روزی از روزها، سلطان محمود در حال گذر از بازار بود. ناگهان چشمش به مرد فقیری افتاد که الاغش درگذشته بود و او با چشمانی اشک‌بار کنار لاشهٔ حیوانش نشسته بود. الاغ تنها دارایی و وسیلهٔ کار این مرد بود و از دست دادن آن به معنای نابودی زندگی او محسوب می‌شد.

سلطان محمود که از این صحنه دلش به رحم آمد، بی‌درنگ دستور داد تا از خزانهٔ سلطنتی، پول یک الاغ جدید را به آن مرد فقیر بدهند. مرد فقیر که نمی‌دانست این کمک از طرف خود پادشاه است، با خوشحالی پول را گرفت و الاغی جدید خرید.

چند روز بعد، سلطان محمود دوباره از همان بازار عبور کرد. مرد فقیر را دید که این بار با خوشحالی کنار الاغ جدیدش ایستاده است. سلطان برای اینکه نتیجهٔ کمک خود را از زبان مرد بشنود، به او نزدیک شد و پرسید: «حاجی، این الاغ قشنگ را از کجا خریدی؟»

مرد فقیر که سلطان را نمی‌شناخت، با شور و اشتیاق شروع به تعریف کردن کرد و گفت: «آقا! یک معجزه شد! الاغ قبلی ام مرده بود. من دعا کردم و از خدا کمک خواستم. یک مرتبه دیدم یک «خر» از آن طرف خیابان آمد و پول یک الاغ نو را به من داد!»

سلطان محمود با شنیدن این جمله فقط لبخندی زد و چیزی نگفت. او فهمید که کار نیک او انجام شده، اما مرد فقیر، این لطف و بخشش را نه از طرف پادشاه، بلکه از طرف یک «خر» می‌دانست!

از این داستان به بعد، این ضرب‌المثل میان مردم رایج شد تا زمانی که کار نیکی انجام می‌شود، اما ناشناس می‌ماند یا به فرد دیگری نسبت داده می‌شود.

در این بخش، به بررسی معنی و مفهوم این ضرب‌المثل ایرانی می‌پردازیم. در ادامه همراه ما باشید.

معنی ضرب المثل کار خوبه خدا درست کنه سلطان محمود خر کیه

1- یعنی خداوند روزی‌دهنده است. فقط به او امید داشته باش.
2- یعنی اعتماد و تکیه‌ام بر خداست و نیازهایم را تنها از او درخواست می‌کنم و امید خود را به بخشش دیگران نبسته‌ام.

داستان ضرب المثل

در داستانی قدیمی، دو مرد نیازمند، زندگی خود را با گدایی می‌گذراندند. یکی از آن‌ها بسیار چاپلوس بود و با زبان نرم و تعریف‌های زیاد، از هر کسی که می‌دید—به ویژه مأموران حکومتی—چند سکه دریافت می‌کرد.

اما گدای دوم، اهل تملق نبود و همیشه می‌گفت:
“کار خوبه خدا درست کنه سلطان محمود خر کیه!”
یعنی: خداوند کار مرا راه می‌اندازد. به جای چاپلوسی سلطان، نیازهایم را از خدا می‌خواهم. سلطان هم بنده‌ای از بندگان خداست.

این حرف به گوش سلطان رسید. او که می‌خواست ثابت کند کارها به دستور او پیش می‌رود، دستور داد یک سینی پر از مرغ بریان با مخلفات را به گدای چاپلوس بدهند تا گدای دوم از حرف خود پشیمان شود.

مأموران، مرغ بریان را نزد گدای چاپلوس بردند، در حالی که نمی‌دانستند چند ساعت قبل، وزیر برایش بوقلمون برده بود و او کاملاً سیر بود. به همین دلیل، مرغ بریان را به گدای دوم داد.

گدای دوم مشغول خوردن شد که ناگهان سنگی گران‌بها زیر مرغ دید. آن را برداشت و به گدای چاپلوس گفت: من از اینجا می‌روم و دیگر مرا نخواهی دید. خدا نگهدارت باشد.

روز بعد، سلطان از گدای چاپلوس پرسید: آن تحفه ارزشمندی که همراه مرغ بریان فرستادیم، به دستت رسید؟
گدا که تازه فهمیده بود چه اتفاقی افتاده، با ناله گفت: آن سینی را به دوستم دادم، او هم غذا را خورد و رفت!

سلطان خشمگین شد و گفت:
کارو باید خدا درست کنه سلطان محمود خر کیه؟

🔸 از این رو، هرگاه بخواهند به قدرت و تدبیر خداوند در زندگی اشاره کنند، این ضرب‌المثل را به کار می‌برند؛ یعنی امیدت به خدا باشد.

اختصاصی-آرین لوتوس
ضرب‌المثل‌های متنوع با کلمه کار