معنی ضرب المثل ” روزگار آینه را محتاج خاکستر کند “

همه چیز درباره مفهوم و خاستگاه ضرب‌المثل “روزگار آینه را محتاج خاکستر کند”

این ضرب‌المثل زیبا و پرمعنی، در واقع تصویری است از اینکه روزگار و شرایط سخت زندگی، گاهی حتی افراد و چیزهای بسیار ارزشمند و پاک را نیز به وضعیتی می‌اندازد که برای رهایی از مشکلات، به کمک و دستگیری از جانب افراد یا چیزهای کم‌ارزش‌تر نیازمند می‌شوند.

**توضیح مفهوم:**
یک آینه که نماد روشنی، شفافیت و ارزش است، اگر غبار بگیرد، برای پاک کردنش از خاکستر که چیزی بی‌ارزش است استفاده می‌کنند. این مثال نشان می‌دهد که در زندگی نیز ممکن است یک انسان شریف و محترم، یا یک موقعیت بسیار خوب، به دلیل گردش روزگار و اتفاقات ناگوار، در شرایطی قرار گیرد که برای نجات خود، ناچار شود به فرد یا چیزی متوسل شود که در حالت عادی، ارزش چندانی ندارد. این ضرب‌المثل به ناپایداری شرایط دنیا و این حقیقت اشاره دارد که هیچ چیز در این جهان ثابت نیست و روزگار می‌تواند هر موقعیتی را تغییر دهد.

**ریشه و داستان پشت مَثَل:**
گفته می‌شود این ضرب‌المثل از یک داستان قدیمی و یک شعر الهام گرفته شده است. در گذشته، مردم برای تمیز کردن شیشه و آینه، از خاکسترِ نرم استفاده می‌کردند. این کار عملی رایج بود. اما این عمل ساده، به نمادی از رابطه بین “ارزش” و “بی‌ارزشی” در نوسانات زندگی تبدیل شد. شاعری با الهام از این کار روزمره، این مفهوم را در قالب شعر بیان کرد:

روزگار آینه را محتاج خاکستر کند
آه از آن روز که سرو را غمـــی بر زمین زند

**معنی شعر:**
در این شعر، “آینه” نماد انسان‌های ارزشمند و بزرگان است و “خاکستر” نماد افراد یا چیزهای کم‌ارزش. “سرو” که درختى راست و بلند و زیباست، نماد شخصیت برجسته و سرفرازی است. شاعر می‌گوید: ای کاش آن روز نیاید که روزگار، انسان شریف و ارزشمندی را به جایی برساند که برای حل مشکلش، دست نیاز به سوی فرد کم‌ارزشی دراز کند، همان‌طور که غم و مصیبت، درخت سرو بلندقامت را خمیده و بر زمین‌افتاده کند.

در نتیجه، این ضرب‌المثل هشداری است درباره ناپایداری دنیا و درس عبرتی است برای همه، تا در دوران قدرت و نعمت، مغرور نشویم و بدانیم که شرایط همیشه به یک شکل نخواهد ماند.

در این بخش، به بررسی معنی، مفهوم و پیشینه این ضرب‌المثل ایرانی می‌پردازیم. در ادامه با ما همراه باشید.

معنی ضرب المثل روزگار آینه را محتاج خاکستر کند چیست؟

گاهی چیزی که برای ما زیان‌بار و آسیب‌رسان است، با گذشت زمان ممکن است به نیاز ما تبدیل شود.
در برخی مواقع، حتی ممکن است آدمی به دشمن خود نیز نیاز پیدا کند. به همین خاطر، بهتر است در دوستی‌ها و دشمنی‌ها میانه‌روی کنیم و از افراط بپرهیزیم.
همچنین گاهی چیزی که خود تیره و تاریک است، می‌تواند برای دیگری روشنایی‌بخش و مفید باشد. همان‌طور که در مثل گفته‌اند:
**عدو شود سبب خیر اگر خدا خواهد**

ریشه ضرب المثل

در زمان‌های قدیم، آینه‌های صاف و شفاف شیشه‌ای مثل امروز وجود نداشت. به همین خاطر، مردم فلزات را آنقدر صیقل می‌دادند تا سطحی صاف و براق پیدا کنند و بتوانند از آن به عنوان آینه استفاده کنند.
برای تمیز و شفاف کردن آینه، از خاکستر کمک می‌گرفتند. جالب اینجاست که همین خاکستر که اگر روی آینه بنشیند، مانع دیدن می‌شود، در واقع می‌تواند باعث صیقلی و شفاف شدن آن شود. به همین دلیل است که این ضرب‌المثل معروف شده که: آینه هم در نهایت به خاکستر محتاج می‌شود!
خاکستر در اینجا نماد دشمن یا هر چیزی است که ممکن است روزی برای انسان مشکل‌ساز باشد، اما زمانه می‌تواند شرایطی پیش بیاورد که همان دشمن سابق به کاری بیاید و انسان به او نیاز پیدا کند. در حدیثی از امام علی علیه السلام آمده است:
أَحْبِبْ حَبِيبَكَ هَوْناً مَا، عَسَى أَنْ يَكُونَ بَغِيضَكَ يَوْماً مَا؛ وَ أَبْغِضْ بَغِيضَكَ هَوْناً مَا، عَسَى أَنْ يَكُونَ حَبِيبَكَ يَوْماً مَا.
یعنی: دوست خود را در حد اعتدال دوست بدار، چراكه ممكن است روزى دشمنت شود وبا دشمنت نيز در حد اعتدال دشمنى كن، زيرا ممكن است روزى دوست تو شود.

خاکستر و آینه در اشعار

در شعرهای فارسی هم گاهی از آینه و خاکستر نام برده شده است. برای نمونه، نظامی می‌گوید:

اگر هفت گره به چرخ دادی
هفتاد گره بدو گشادی
خاکستری ار ز خاک سودی
صد آینه را بدان زدودی

🍃🍃🍃🍃🍃

خاقانی نیز چنین سروده است:
دانم تو را ز من نگزیرد برای آنک
گه‌گه کند پاک به خاکستر آینه

اختصاصی-آرین لوتوس
بخوانید: انشا از زبان آینه