معنی ضرب المثل ” دستی را که حاکم ببره خون نداره یا دیه نداره “

همانطور که می‌دانید، ضرب‌المثل‌ها در فرهنگ ما جایگاه ویژه‌ای دارند و هر کدام درسی از زندگی را در خود پنهان کرده‌اند. یکی از این مثل‌های پرمعنی، این جمله است: “دستی را که حاکم ببرد، خون ندارد.” شاید این عبارت در نگاه اول کمی سخت به نظر برسد، اما معنی ساده و روشنی دارد.

این ضرب‌المثل می‌خواهد بگوید که اگر حاکم یا فرد صاحب‌قدرتی، به شخصی آسیب برساند یا مال او را بگیرد، معمولاً کسی نمی‌تواند از او شکایت کند یا حق خود را بگیرد. در گذشته به compensation یا پولی که برای جبران یک آسیب بدنی می‌دادند، “دیه” می‌گفتند. این مثل می‌گوید اگر حاکم دست کسی را قطع کند، هیچ دیه‌ای (هیچ خون‌بهایی) برای آن پرداخت نمی‌شود. چرا؟ چون قدرت در دست اوست و کسی را یارای ایستادن در برابر او نیست.

**مثال برای درک بهتر:**

فرض کنید در یک اداره، رئیس بخش، یکی از کارمندان را بدون هیچ دلیل موجهی اخراج کند. آن کارمند به‌راحتی نمی‌تواند به دادگاه برود و رئیس خود را مجبور به پرداخت خسارت کند. در اینجا، رئیس اداره نقش “حاکم” را دارد و شغل کارمند، مانند “دست بریده‌شده” است. این کارمند راهی برای گرفتن حق خود ندارد؛ دقیقاً مصداق این ضرب‌المثل که “دستی را که حاکم ببرد، خون ندارد.”

این مثل به ما یادآوری می‌کند که گاهی قدرت می‌تواند ناعادلانه باشد و کسانی که در رأس امور قرار دارند، می‌توانند قوانین را به نفع خود زیر پا بگذارند، بدون اینکه مجازات شوند.

در این بخش به توضیح و درک معنای این ضرب‌المثل فارسی می‌پردازیم. در ادامه با هم به بررسی مفهوم آن خواهیم پرداخت.

معنی دستی را که حاکم ببره خون نداره یا دیه نداره چیست؟

اگر حاکم دست فردی را قطع کند، به این دلیل است که آن شخص مرتکب جرم شده و باید مجازات شود. اما اگر فرد دیگری بدون اجازه حاکم چنین کاری انجام دهد، خودش گناهکار محسوب شده و باید مجازات شود.

قطع دست توسط حاکم، نوعی مجازات قانونی برای مجرمان است. به این مثال‌ها دقت کنید:
◊ اگر کسی دزدی کند و اموال مردم را به ناحق تصاحب کند، حاکم چهار انگشت او را قطع می‌کند.
◊ اگر کسی با ایجاد ترس و وحشت در جامعه، امنیت مردم را برهم بزند، مجازات او اعدام خواهد بود و حاکم او را اعدام می‌کند، بدون اینکه دیه‌ای به او تعلق بگیرد.

همان‌طور که گفته شد، این ضرب‌المثل زمانی به کار می‌رود که حاکم یا قاضی، حکم مجازات یک مجرم را صادر کرده و می‌خواهد او را به سزای عملش برساند. در چنین حالتی، با اجرای حکم توسط حاکم، هیچ دیه‌ای پرداخت نمی‌شود.

توجه: اگر قاضی در تشخیص حکم اشتباه کند، مثلاً به صورت عمدی یا سهوی حکم قصاص برای فرد بی‌گناهی صادر کند، در این صورت خود قاضی باید دیه پرداخت کند.

این ضرب‌المثل معمولاً زمانی گفته می‌شود که کسی به خاطر گناهی که مرتکب شده، مجازات می‌شود.

پیشنهادی: ضرب‌المثل با دست
اختصاصی-آرین لوتوس