معنی ضرب المثل ” شیطان را درس دادن “

حتوا:

ضرب‌المثل “شیطان را درس دادن” یکی از آن اصطلاحات پرمعنی و رایج در زبان فارسی است. اما دقیقاً چه مفهومی پشت این عبارت نهفته است؟

**معنی اصلی:**

این ضرب‌المثل برای توصیف فردی به کار می‌رود که بسیار زیرک، حیله‌گر و با تجربه است. این شخص آنقدر باهوش و داناست که حتی می‌تواند به شیطان، که خود نماد نیرنگ و فریب است، درس فریبکاری و حیله‌گری بدهد! در واقع، این جمله به شکل اغراق‌آمیزی بر هوش سرشار و مهارت فوق‌العاده یک فرد در زمینه‌ای خاص (معمولاً نه چندان خوب) تأکید می‌کند.

**چه زمانی از این ضرب‌المثل استفاده می‌کنیم؟**

معمولاً از این عبارت در دو موقعیت اصلی استفاده می‌شود:

۱. **تعریف کردن (گاه با تعجب و حیرت):** وقتی می‌خواهیم بگوییم شخصی در کاری آنقدر ماهر و چیره‌دست است که هیچ کس نمی‌تواند در آن زمینه با او رقابت کند یا او را فریب بدهد.
* *مثال:* “حساب‌وکتاب‌های این تاجر را که نگاه کنی، می‌فهمی واقعاً دارد به شیطان درس می‌دهد!” (یعنی در تجارت و معامله بسیار زیرک است).

۲. **سرزنش کردن (گاه با نگرانی):** وقتی می‌خواهیم فردی را به خاطر هوش و ذکاوت بیش از حدش در کارهای نادرست یا فریبکاری سرزنش کنیم. در این حالت، این ضرب‌المثل بار منفی دارد.
* *مثال:* “مراقب او باش، او آنقدر حیله‌گر است که می‌تواند به شیطان هم درس بدهد.”

**نکته مهم:**

استفاده از این ضرب‌المثل همیشه به معنای تأیید کردن رفتار فرد نیست. گاهی از آن برای هشدار دادن در مورد یک شخص بسیار باهوش اما خطرناک استفاده می‌شود. این جمله به ما می‌گوید که طرف مقابل، فردی ساده و زودباور نیست، بلکه کسی است که از همه چیز چند قدم جلوتر است.

پس در یک کلام، “شیطان را درس دادن” یعنی آنقدر در فریب و نیرنگ یا یک مهارت پیچیده استاد باشد که بتواند خود استادِ این کارها را هم آموزش دهد!

در این بخش، به بررسی معنی و مفهوم این ضرب‌المثل ایرانی می‌پردازیم. در ادامه همراه ما باشید.

شیطان را درس دادن کنایه از چیست؟

۱- این کنایه نشان می‌دهد که فرد چقدر حیله‌گر است؛ آنقدر که حتی شیطان با دیدنش لبخند می‌زند و شاید از او روش‌های تازه‌ای یاد بگیرد! 😶

۲- این عبارت برای کسی به کار می‌رود که با فریب و نیرنگ، تمام مشکلات و موانع را از سر راهش برمی‌دارد. چنین فردی خودش هم باعث ایجاد دردسرها و مشکلات جدید برای دیگران می‌شود. وقتی مردم از بدی‌هایش به ستوه می‌آیند، می‌گویند: “او حتی به شیطان هم درس می‌دهد!”

۳- وقتی کسی کار زشتی انجام می‌دهد که تازه و عجیب است و دیگران از دیدن آن شوکه می‌شوند، این ضرب‌المثل را به کار می‌برند. افرادی که مانند شیطان، باعث گمراهی دیگران در جامعه می‌شوند، در روز قیامت هم بار گناهان خود را به دوش می‌کشند و هم بار گناهان کسانی را که گمراه کرده‌اند. (البته هر کسی که فریب آن‌ها را خورده و مرتکب گناه شده، خودش نیز مسئول گناهش خواهد بود.)

در قرآن کریم، سرنوشت کسانی که دیگران را گمراه می‌کنند، در سوره نحل آیه ۲۵ اینگونه بیان شده است:
لِيَحْمِلُوا أَوْزَارَهُمْ كَامِلَةً يَوْمَ الْقِيَامَةِ ۙ وَمِنْ أَوْزَارِ الَّذِينَ يُضِلُّونَهُمْ بِغَيْرِ عِلْمٍ أَلَا سَاءَ مَا يَزِرُونَ
ترجمه: آنان باید روز قیامت هم بار گناهان خود را به طور کامل بر دوش بکشند و هم بخشی از گناهان کسانی که به سبب نادانی، گمراهشان کرده‌اند. آگاه باشید که آنان بار سنگین و زشتی را حمل می‌کنند!

همچنین امام باقر علیه السلام می‌فرمایند:
أيُّما عَبدٍ مِن عِبادِ اللّه ِ سَنَّ سُنَّةَ هُدىً كانَ لَهُ أجرٌ مِثلُ أجرِ مَن عَمِلَ بذلكَ مِن غَيرِ أن يُنقَصَ مِن اُجُورِهم شَيءٌ ، و أيُّما عَبدٍ مِن عِبادِ اللّه ِ سَنَّ سُنَّةَ ضَلالَةٍ كانَ علَيهِ مِثلُ وِزرِ مَن فَعَلَ ذلكَ مِن غَيرِ أن يُنقَصَ مِن أوزارِهِم شَيءٌ
ترجمه: هر کدام از بندگان خدا که روش و راه درستی را پایه‌گذاری کند، پاداشی برابر با پاداش تمام کسانی خواهد داشت که از آن روش پیروی می‌کنند، بدون اینکه از پاداش آنان کم شود. و هر کس که روش نادرست و گمراه‌کننده‌ای را رواج دهد، گناهش به اندازه گناه تمام کسانی است که آن راه را می‌روند، بدون اینکه از گناهان آنان کاسته شود.

اختصاصی-آرین لوتوس
بیشتر بخوانید: معنی ضرب المثل آب زیر کاه