معنی ضرب المثل ” زیر کاسه نیم کاسه ای است “

این ضرب‌المثل موقعی به کار می‌رود که بخواهیم بگوییم دو چیز یا دو نفر، با وجود ظاهر متفاوت، در اصل یکسان هستند و هر دو مشکل یا عیب مشابهی دارند. در واقع، وقتی دو نفر را مقایسه می‌کنیم و می‌بینیم هر دو تقصیرکارند یا هر دو وضعیت بدی دارند، از این جمله استفاده می‌کنیم.

مثلاً فرض کنید دو نفر با هم دعوا می‌کنند. اگر کسی بخواهد فقط یکی را مقصر بداند، ممکن است دیگری بگوید: “نه، زیر کاسه نیم کاسه است!” یعنی هر دو مقصر هستند و هیچ‌کدام بهتر از دیگری نیستند.

این مثل به ما یادآوری می‌کند که گاهی اوقات در نگاه اول به نظر می‌رسد یکی بهتر از دیگری است، اما وقتی دقیق‌تر نگاه کنیم، می‌فهمیم هر دو یک‌جور مشکل دارند.

در این نوشته، می‌خواهیم معنی، پیشینه و مفهوم اصلی یک ضرب‌المثل کهن ایرانی را بررسی کنیم. این ضرب‌المثل در کتاب فارسی پایه یازدهم نیز آمده است. همراه ما باشید.

زیر کاسه نیم کاسه ای است کنایه از چیست؟

از این کار، بوی نیرنگ و فریب به مشام می‌رسد.

اگر کسی کاری کند که در ظاهر خوب اما در باطن مشکوک به نظر برسد، شنونده با توجه به نشانه‌هایی که از آن کار و از خود فرد می‌بیند، حدس می‌زند که احتمالاً فریب یا خیانتی در جریان است. در چنین مواقعی از این ضرب‌المثل استفاده می‌کند.

همان‌طور که اگر یک کاسه کوچک را زیر یک کاسه بزرگ پنهان کنند، کسی متوجه آن نمی‌شود، بعضی از کارهای مردم نیز همین گونه است. از بیرون که نگاه کنیم، همه چیز مرتب و بی‌اشکال به نظر می‌رسد، اما در پشت صحنه، کارهای نادرستی در حال انجام است. تنها یک شنونده تیزبین و هوشیار می‌تواند این بوی خیانت را حس کند و ظاهرِ فریبندهٔ منافقان را ببیند.

ریشه ضرب المثل

در گذشته که مردم یخچال یا وسیله‌ای برای نگهداری غذا نداشتند، بعضی خوراکی‌ها را زیر کاسه قرار می‌دادند تا از دست حشرات و گرد و خاک در امان بمانند. روش کار این بود که غذا را در یک کاسه کوچک می‌ریختند و سپس کاسه بزرگتری را به صورت برعکس روی آن می‌گذاشتند. در بیشتر مواقع کسی متوجه نمی‌شد که زیر این کاسه، یک کاسه کوچک‌تر هم وجود دارد.

اما افرادی که به کارهای خانه و آشپزخانه بیشتر آشنا بودند، می‌دانستند که معمولاً بعد از شستن کاسه‌ها، آن‌ها را به صورت مرتب روی هم می‌چینند. یعنی هر کاسه، روی کاسه دیگر قرار می‌گیرد. پس اگر کاسه‌ای برخلاف معمول، وارونه گذاشته می‌شد، فرد با هوش می‌فهمید که حتماً چیزی زیر آن پنهان شده است؛ چون در حالت عادی هیچ‌کس کاسه‌ها را وارونه نمی‌گذارد!

به این ترتیب رازهای پنهان آشپزخانه آشکار می‌شد.
امروز هم اگر کسی بخواهد کاری را از دیگران پنهان کند، اما نشانه‌هایی از کارش پید باشد و دیگران حدس بزنند که او نقشه‌ای در سر دارد، می‌گویند: “نیم کاسه‌ای زیر کاسه است!”

بیشتر بخوانید: ضرب‌المثل درباره فریب دادن
اختصاصی-آرین لوتوس