معنی ضرب المثل ” هر چه کنی به خود کنی ” + داستان

در زندگی یک اصل بسیار مهم و ساده وجود دارد که می‌گوید: هر کاری که با دیگران می‌کنی، در نهایت نتیجه‌اش به خودت بازمی‌گردد.
اگر خوبی و محبت کنی، خوبی می‌بینی و اگر بدی کنی، بدی به زندگی‌ات وارد می‌شود.
این مفهوم در واقع یادآوری می‌کند که رفتار ما با دیگران، مانند آینه‌ای است که به خودمان بازتاب پیدا می‌کند.
پس اگر می‌خواهی زندگی‌ات پر از آرامش و شادی باشد، سعی کن با دیگران مهربان و منصف باشی.

در این نوشته، داستان و مفهوم ضرب‌المثل ایرانی «هر چه کنی به خود کنی گر همه نیک و بد کنی» را از کتاب هدیه پنجم بررسی می‌کنیم. با ما همراه باشید.

معانی ضرب المثل هر چه کنی به خود کنی گر همه نیک و بد کنی یعنی چه؟

هر کار خوب یا بدی که انجام می‌دهی، نتیجه‌اش در نهایت به خودت بازمی‌گردد.

هر عملی —چه خوب و چه بد— پاسخی دارد و عواقبش دیر یا زود دیده می‌شود.

انسان نتیجهٔ رفتار و کردار خود را می‌بیند؛
إِنْ أَحْسَنْتُمْ أَحْسَنْتُمْ لِأَنْفُسِکمْ وَ إِنْ أَسَأْتُمْ فَلَها
اگر نیکی کنید، به خودتان نیکی می‌کنید؛ و اگر بدی کنید باز هم به خود می‌کنید. (اسراء – ۷)

این یک قانون همیشگی در زندگی است: هر خوبی و بدی که انجام می‌دهی، در پایان به خودت برمی‌گردد.

کارهای انسان، بی‌تأثیر در آینده و سرنوشت او نیستند.

داستان کوتاه ضرب المثل هر چه کنی به خود کنی گر همه نیک و بد کنی – شماره 1

در داستان نقل شده: مرد درویشی بود که در محله‌ها راه می‌رفت و این بیت را تکرار می‌کرد: “هرچه کنی به خود کنی گر همه نیک و بد کنی”.
روزی زنی حیله‌گر، او را دید و به صدایش گوش داد. وقتی شعر او را شنید، با خود گفت: “حالا من ثابت می‌کنم که حرفش درست نیست!”

زن به خانه رفت و خمیر شیرین درست کرد. سپس نانی پخت و داخل آن زهر ریخت. آن نان را آورد و به درویش داد و بعد به همسایه‌ها گفت: “من ثابت می‌کنم که هر کاری کنی، نتیجه‌اش به خودت برنمی‌گردد.”

اتفاقاً پسر آن زن، که هفت سال بود گم شده بود، در همان روز برگشت. در راه به درویش برخورد و گفت: “خیلی گرسنه‌ام، چیزی برای خوردن داری؟”
درویش هم همان نان زهرآلود را به او داد و گفت: “زن نیکوکاری این را برایم آورده، بگیر و بخور.”

پسر نان را خورد و حالش بد شد. فریاد زد: “درویش، این چه نانی بود که مرا مسموم کرد؟”
درویش سریع رفت و زن را صدا زد. وقتی زن دوید و آمد، دید آن پسر، فرزند خودش است!
در حالی که سرش را می‌کوبید و گریه می‌کرد، گفت: “راست گفتی؛ هرچه کنی به خود کنی گر همه نیک و بد کنی.”

داستان این ضرب المثل – شماره 2

در گذشته، پسر جوان بی‌پولی بود که برای تأمین هزینه‌های زندگی و درس خواندن، اجناس کوچک می‌فروخت. او از خانه‌ای به خانه‌ای دیگر می‌رفت تا شاید درآمدی پیدا کند. یک روز متوجه شد که تنها یک سکه ده سنتی برایش مانده و از گرسنگی بسیار ضعیف شده بود. بنابراین تصمیم گرفت بر در خانه‌ای بکوبد و کمی غذا درخواست کند.

درِ خانه را که زد، دختر جوان و خوش‌چهره‌ای در را باز کرد. پسر با دیدن او کمی دستپاچه شد و به جای غذا، فقط یک لیوان آب خواست. دختر که گرسنگی و ناتوانی پسر را حس کرده بود، به جای آب، یک لیوان بزرگ شیر برایش آورد.
پسر آرام آرام شیر را نوشید و بعد پرسید: «چقدر باید پول بدهم؟»
دختر پاسخ داد: «هیچ چیزی. مادر به ما یاد داده که کار نیک نباید در ازای پاداشی باشد.»
پسر با تشکر از او خداحافظی کرد و گفت: «از صمیم قلب از تو ممنونم.»

سال‌ها بعد، همان دختر به بیماری سختی دچار شد. پزشکان شهرشان نتوانستند درمانش کنند و به همین خاطر، او را به بیمارستانی مجهز در شهر بزرگ‌تر فرستادند.
دکتر هوارد کلی برای معاینه و راهنمایی درمان او دعوت شد. وقتی دکتر متوجه شد بیمار از کدام شهر آمده، نگاهش برقی زد. بلافاصله از جا بلند شد و با سرعت به سوی اتاق بیمار رفت. پس از پوشیدن لباس پزشکی، وارد اتاق شد و در نگاه اول، آن زن را شناخت.
سپس به اتاق مشاوره برگشت و با جدیت تمام برای نجات جان بیمار تلاش کرد.

از آن روز به بعد، دکتر کلی با دقت ویژه‌ای پیگیر درمان او بود و پس از مدتی مبارزه با بیماری، در نهایت موفق شد سلامتی را به آن زن بازگرداند.
در آخرین روز بستری، صورت‌حساب هزینه‌های درمان برای تأیید نزد دکتر فرستاده شد. او چیزی در گوشهٔ قبض نوشت، داخل پاکتی گذاشت و برای بیمار فرستاد.
زن از باز کردن پاکت و دیدن مبلغ صورت‌حساب می‌ترسید، چون مطمئن بود قادر به پرداخت آن نخواهد بود. اما بالاخره پاکت را باز کرد.
چیزی توجهش را جلب کرد: متنی که روی قبض نوشته شده بود. با چشم‌های از تعجب باز، آن خط را خواند:
«هزینهٔ این صورت‌حساب، قبلاً با یک لیوان شیر پرداخت شده است.»

مفهوم ضرب المثل هر چه کنی به خود کنی گر همه نیک و بد کنی، از دیدگاه قرآن و روایات

۱- نتیجهٔ کارهای خوب و بد هرکس، در نهایت به خودش برمی‌گردد: مَنْ عَمِلَ صَالِحاً فَلِنَفْسِهِ وَمَنْ أَسَاءَ فَعَلَیهَا (جاثیه/۱۵)؛ هرکس کار شایسته‌ای انجام دهد، به نفع خودش است و هرکس مرتکب بدی شود، ضررش به خود او خواهد رسید.

۲- اگر دوست دارید خداوند شما را ببخشد، شما هم دیگران را ببخشید: وَلْیعْفُوا وَلْیصْفَحُوا أَلا تُحِبُّونَ أَنْ یغْفِرَ اللَّهُ لَکُمْ (نور/۲۲)؛ باید گذشت کنند و چشم بپوشند. آیا نمی‌خواهید که خدا شما را بیامرزد؟
حضرت علی (علیه‌السلام) فرمودند: إرْحَم تُرْحَم؛ به دیگران مهربانی کن تا به تو مهربانی شود.

۳- اگر می‌خواهید به یتیمان شما محبت کنند، به یتیمان دیگران محبت کنید: وَلْیخْشَ الَّذِینَ لَوْ تَرَکُوا مِنْ خَلْفِهِمْ ذُرِّیةً ضِعَافاً خَافُوا عَلَیهِمْ فَلْیتَّقُوا اللَّهَ (نساء/۹)؛ کسانی که اگر فرزندان بی‌پناهی از خود به جا بگذارند، نگران آیندهٔ آنان می‌شوند، باید (از آزار یتیمان مردم) بترسند و پرهیزکار باشند.
رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) فرمودند: تحننوا علی ایتام الناس یتحنن ایتامکم؛ به یتیمان مردم مهر بورزید تا به یتیمان شما مهر بورزند.

۴- به دیگران جا دهید تا خداوند برای شما گشایش ایجاد کند: إِذَا قِیلَ لَکُمْ تَفَسَّحُوا فِی الْمَجَالِسِ فَافْسَحُوا یفْسَحِ اللَّهُ لَکُمْ (مجادله/۱۱)؛ هرگاه به شما گفته شد در مجلس جا باز کنید، این کار را بکنید تا خداوند نیز برای شما (در روز قیامت) گشایش ایجاد کند.

۵- به پیمان الهی وفادار باشید تا خداوند نیز به عهد خود با شما وفا کند: أَوْفُوا بِعَهْدِی أُوفِ بِعَهْدِکُمْ (بقره/۴۰)؛ به پیمان من وفا کنید تا من نیز به پیمانتان وفا کنم.

۶- اگر می‌خواهید خدا یاری‌تان کند، شما نیز آیین خدا را یاری دهید: إِنْ تَنْصُرُوا اللَّهَ ینْصُرْکُمْ (محمد/۷)؛ اگر خدا را یاری کنید، او نیز شما را یاری خواهد کرد.

۷- کسانی که قصد گمراه کردن دیگران را دارند، در واقع خودشان گمراه می‌شوند: وَدَّتْ طَائِفَةٌ مِنْ أَهْلِ الْکِتَابِ لَوْ یضِلُّونَکُمْ وَمَا یضِلُّونَ إِلَّا أَنْفُسَهُمْ (آل‌عمران/۶۹)؛ گروهی از اهل کتاب آرزو می‌کنند که شما را از راه به در کنند، اما آنان تنها خودشان را گمراه می‌سازند.

۸- منافقان فقط خود را فریب می‌دهند: یخَادِعُونَ اللَّهَ وَالَّذِینَ آمَنُوا وَمَا یخْدَعُونَ إِلَّا أَنْفُسَهُمْ (بقره/۹)؛ آنان می‌خواهند خدا و مؤمنان را بفریبند، در حالی که تنها خودشان را فریب می‌دهند.

۹- هنگامی که وارد خانه‌ای می‌شوید، به خود سلام کنید: فَإِذَا دَخَلْتُمْ بُیوتاً فَسَلِّمُوا عَلَی أَنْفُسِکُمْ (نور/۶۱)؛ و وقتی وارد خانه‌ای شدید، بر خودتان درود بفرستید.
در تفسیر این که چرا خداوند فرموده به خودتان سلام کنید، چند دلیل بیان شده؛ از جمله این که وقتی فرد به دیگران سلام می‌کند، در حقیقت این سلام به خودش بازمی‌گردد.
حضرت علی (علیه‌السلام) فرمودند: قل خیراً تذکر بخیر؛ خوبی بگو و خوب رفتار کن تا با خوبی یاد شوی.