موسیقی برنامه ای چیست؟
موسیقی برنامه‌ای نوعی از موسیقی بدون کلام است که سعی دارد یک قصه، یک صحنه، یک حس یا یک رویداد را به شنونده منتقل کند. در این سبک، هدف تنها نواختن نت‌های زیبا نیست؛ بلکه روایت یک داستان و خلق تصاویر در ذهن شنونده است. اگر دوست دارید بیشتر با این سبک موسیقی آشنا شوید، در ادامه این نوشته از وبلاگ آرین لوتوس همراه ما باشید.
آشنایی با موسیقی برنامه ای
موسیقی برنامه‌ای، داستان یا صحنه‌ای را بدون استفاده از کلام و تنها با نواختن سازها بیان می‌کند. این نوع موسیقی با سبک موسیقی محض فرق دارد؛ چرا که موسیقی محض بیشتر انتزاعی است و معمولاً به داستان یا رویداد خاصی در دنیای واقعی اشاره نمی‌کند. همچنین موسیقی برنامه‌ای با قطعات آوازی مانند اپرا نیز تفاوت دارد؛ زیرا در آثار آوازی، داستان از طریق شعر و ترانه روایت می‌شود، اما در موسیقی برنامه‌ای، روایت داستان تنها با استفاده از نت‌ها و بدون هیچ کلامی انجام می‌گیرد.
نمونه‌های معروف
سمفونی شماره شش بتهوون نمونه‌ای از موسیقی روایی است. این اثر، داستانی از یک سفر به دل طبیعت و فضای آرام بیرون شهر را بیان می‌کند. در این قطعه، صحنه‌های گوناگونی مانند رسیدن با نشاط به روستا، آرامش کنار یک نهر آب، دیدار با روستاییان در حال پایکوبی، توفان همراه با رعد و برق، و سرانجام سرود شکرگزاری کشاورزان پس از پایان طوفان، با زبان موسیقی تصویر شده‌اند. بتهوون با مهارت تمام این صحنه‌ها را تنها با استفاده از نت‌های موسیقی خلق کرده است. برای مثال، او برای نشان دادن صدای رعد و برق، از کوبش‌های قدرتمند طبل بزرگ (تیمپانی) بهره برده است.
اثر «چهار فصل» ویوالدی نیز یکی دیگر از نمونه‌های برجسته موسیقی روایی است که در آن، هر بخش نشان‌دهنده‌ی یکی از فصل‌های سال است. در این گونه از موسیقی، معمولاً متونی نیز در اختیار شنونده قرار می‌گیرد تا داستان قطعه را بهتر درک کند. به عنوان نمونه، آهنگساز فرانسوی هکتور برلیوز برای سمفونی «فانتاستیک» خود یک راهنمای نوشتاری تهیه کرد و قبل از شروع کنسرت بین حضار پخش نمود. همچنین هر بخش از قطعه «چهار فصل» ویوالدی، با یک شعر کوتاه ایتالیایی همراه است که حال و هوای همان فصل را به زیبایی توصیف می‌کند.
تاریخچه
اصطلاح موسیقی برنامه‌ای اولین بار در قرن نوزدهم توسط فرانتس لیست، آهنگساز مجارستانی دوره رمانتیک، معرفی شد. او آثار زیادی در این سبک خلق کرد. لیست خودش اشاره کرده که این نوع موسیقی قرن‌ها قبل از او نیز وجود داشته و ساخته می‌شده است. به عنوان نمونه، می‌توان از قطعه‌هایی مانند «سقوط برگ» ساخته مارتین پیرسون در قرن شانزدهم و «جنگل» اثر ویلیام برد در قرن هفدهم نام برد که نمونه‌های اولیه موسیقی برنامه‌ای هستند.
