چوب های مناسب برای ساخت ساز
برخی از سازهای ایرانی مانند تار، سهتار و تنبور، از چوب ساخته میشوند. نوع چوبی که در ساختن این سازها به کار میرود، تأثیر زیادی روی کیفیت صدا و نواختن آن دارد. به همین دلیل، شناخت چوبهای مناسب میتواند به شما در انتخاب یک ساز خوب کمک کند. همچنین اگر قصد دارید سازسازی را آغاز کنید، لازم است با انواع چوبهای مناسب این کار آشنا شوید. در ادامه این مطلب از وبلاگ آرین لوتوس، شما را با بهترین چوبها برای ساخت ساز آشنا میکنیم.
چوب های مناسب برای ساخت ساز
اگر بخواهیم از بین انواع چوبها یکی را برگزینیم، باید بگوییم که چوب توت سیاه بهترین گزینه است. این چوب بسیار کمیاب است و پیدا کردن نوع مرغوب آن کار آسانی نیست. سازندگان تار معمولاً از چوب توت برای ساختن ساز استفاده میکنند، زیرا پس از ساخت، ظاهر بسیار زیبایی پیدا میکند، در برابر آفات مقاوم است و رگههای طبیعی چوب به ساز جلوهای منحصر به فرد میبخشد.
سازهایی که از چوب توت ساخته میشوند، صدای مخصوص و ویژهای دارند که استادان قدیمی به آن پی برده و از آن استفاده کردهاند. امروزه نیز سازندگان ماهر و با تجربه، بیشتر سراغ چوب توت میروند.
زمان قطع درختان
زمان بریدن درخت نقش بسیار مهمی در کیفیت چوب و در نتیجه، ساز ساخته شده از آن دارد. برای ساخت کاسه تار و سهتار میتوان از چوب درختانی مثل گردو، سنجد، درختان جنگلی و حتی ریشه برخی درختان استفاده کرد؛ اما همانطور که پیش از این گفته شد، بهترین و باکیفیتترین چوب برای ساختن تار، سهتار، دوتار و تنبور، چوب درخت توت است.
بهترین زمان برای قطع درخت، فصل پاییز است؛ زمانی که برگها میریزند و درخت به اصطلاح به خواب میرود و دیگر شیره و آبی در رگهای آن جریان ندارد. از هر قطعه چوب توت خوب، حداکثر میتوان سه کاسه برای تار تهیه کرد.
هنگام انتخاب قطعه چوب باید دقت کافی به خرج داد: چوب گره نداشته باشد، پوست آن قبلاً جدا نشده باشد، آثار کرمخوردگی در آن دیده نشود و همچنین میخ یا اجسام فلزی در آن کوبیده نشده باشد، زیرا ممکن است با قطور شدن درخت، این اجسام درون چوب پنهان شده باشند.
توصیه میشود چوبی را انتخاب کنید که حلقههای درونی آن هممرکز و موازی باشند. پس از انتخاب چوب مناسب، باید حدود ۵ سانتیمتر از یک سر آن را ببرید تا نقش و رگههای چوب به خوبی دیده شود. اگر چوب از نظر شما مناسب بود، آنگاه کار ساخت ساز را آغاز کنید.
نحوه قطع درخت برای ساخت ساز
بعد از بریدن درخت، باید آن را به تکههایی تقریباً ۴۵ تا ۵۰ سانتیمتری تقسیم کنید. سپس این قطعات را به حالت ایستاده روی زمین بگذارید و به خطوط و نقشهای روی آن دقت کنید.
به این نکته توجه داشته باشید که قسمتی از چوب که در زمان رشد، رو به نور خورشید قرار داشته، خطوطی ریزتر و بافتی سفتتر و محکمتر دارد. اما بخشی که در سایه بوده، خطوط درشتتر و بافت نرمتر و شکنندهتری دارد.
کاسه ساز
قطر چوبی که برای ساختن تار انتخاب میکنید، نباید کمتر از ۴۵ سانتیمتر باشد و اگر بزرگتر باشد، مناسبتر است. هنگام برش چوب، قسمت پایین کنده را در سمت کاسه قرار دهید.
برای برش نهایی، ابتدا باید قسمت مرطوب مرکزی چوب را خارج کنید. برای این کار، کنده را به صورت عمودی از وسط دو نیم کنید، به طوری که یک نیمه رو به آفتاب و نیمه دیگر رو به سایه نباشد.
سپس از داخل هر دو نیمه، بخشهای مرطوب را طوری خارج کنید که هیچ اثری از رطوبت در قسمت داخلی کنده باقی نماند. این روش برش باعث میشود چوب پس از خشک شدن، به طور یکنواخت جمع شود و هر دو نیمه کاملاً هماندازه بمانند.
اگر این روش برش و تقسیم کردن رعایت نشود، دو تکه چوبی که برای ساخت پشت و روی تار استفاده میشوند، پس از خشک شدن، یکی بزرگتر و دیگری کوچکتر خواهند شد. بعد از خارج کردن بخشهای مرطوب چوب به روش گفته شده، دو نیمه را روی یک سطح صاف قرار دهید، خطوط و رگههای چوب را با هم هماهنگ و علامتگذاری کنید. اکنون باید از هر نیمه، یک قطعه مکعبشکل با اندازههای مورد نیاز برش دهید.
نتیجه :
سازهای ایرانی مانند تار، سهتار و تنبور را معمولاً از چوب درختان گوناگون میسازند، اما بهترین نوع چوب برای ساخت آنها، چوب درخت توت است. چوب توت خود انواع مختلفی دارد؛ مثل توت سیاه (شاتوت)، توت سفید و توت نرک. از بین اینها، توت سیاه از همه مناسبتر است.
دلایل مختلفی برای برتری چوب توت وجود دارد، از جمله:
– کیفیت صدای خوب و رسا
– نقش و رگههای زیبا، بهویژه اگر درست برش داده شود
– مقاومت بالا در برابر آفتها و آسیبها
پس اگر هنگام انتخاب و خرید ساز، به جنس چوب آن توجه کنید، خریدی بهتر و بادوامتر خواهید داشت.
