غلامحسین بیگجه خانی، تارنواز برجسته ایرانی
غلامحسین بیگجهخانی، یکی از نوازندگان نامدار تار و از استادان بزرگ مکتب موسیقی تبریز به شمار میرود. در این نوشته از وبلاگ آرین لوتوس، میخواهیم بیشتر با این هنرمند توانا آشنا شویم. با ما همراه باشید.
بیوگرافی غلامحسین بیگجه خانی
غلامحسین بیگجهخانی در سال ۱۲۹۷ در محله سنجران تبریز چشم به جهان گشود. او که یکی از نوازندگان چیرهدست تار و از استادان نامدار مکتب موسیقی تبریز به شمار میرود، پسر حسینقلیخان بیگجهخانی بود که او نیز در نواختن تار در تبریز شهرت داشت.
غلامحسین از ششسالگی نزد پدرش آموزش تار را آغاز کرد و همین سالهای نخستین، شور و عشق به موسیقی و نوازندگی در دل او روشن شد.
پدرش بر این باور بود که درس خواندن و کسب علم برای آیندهی زندگی مهمتر از هنر است و تأکید داشت که غلامحسین اول به تحصیل بپردازد و بعداً به موسیقی روی آورد. اما موسیقی برای غلامحسین تنها یک علاقه نبود، بلکه بخشی از وجودش شده بود. وقتی سیزده ساله شد، پدرش از دنیا رفت و از آن پس، غلامحسین با تمام توان راه هنری خود را ادامه داد و تمام توجه خود را به موسیقی معطوف کرد.
تعلیم توسط رضا قلی زابلی آذر
غلامحسین بیگجهخانی نواختن تار را نزد یکی از شاگردان وفادار پدرش، به نام رضاقلی زابلی آذر، آموخت. او بعدها با دختر رضاقلیخان ازدواج کرد.
رضاقلی بیآنکه انتظاری داشته باشد، هر چه از پدر غلامحسین فرا گرفته بود، در اختیار او گذاشت. به محض اینکه غلامحسین با پردهها، کوک و جایگاه نتها روی تار آشنا شد، به کمک استعداد و هوش سرشاری که داشت، پیشرفتش بسیار سریع شد و انگار پنجههایش روی ساز، راهش را پیدا کرده بود. در آن زمان هنوز در ابتدای راه بود و کسی او را نمیشناخت.
وقتی در کنار قهوهخانهها برای تأمین زندگی و مخارج خانواده ساز میزد، کمتر کسی به نوای سازش توجه میکرد. اما غلامحسین بسیار باهوش بود. در همان خیابانها و قهوهخانهها، وقتی صدای نوازندگی استادان بزرگی مانند مرتضینیداوود و علیاکبر شهنازی از گرامافون پخش میشد، میایستاد و با دقت گوش میداد.
سپس به سرعت به خانه بازمیگشت و نت به نت آن قطعات را روی ساز خود اجرا میکرد. این توانایی به خاطر هوش بالای او بود که میتوانست با گوش دادن، هر آهنگی را که میخواست روی تار بنوازد. آوای تار در وجودش ریشه دوانده بود. روز و شب، در هر زمان و هر مکان، مشغول نواختن تار بود.
آغاز فعالیت کاری
غلامحسین بیگجهخانی
بیگجهخانی همزمان با راهاندازی رادیو تبریز، کار خود را در این رادیو شروع کرد و برای مدتی مسئولیت سرپرستی ارکستر ایرانی رادیو تبریز را بر عهده داشت. پس از آن، در رادیو ایران مشغول به فعالیت شد و مدتی نیز با دعوت نورعلی خان برومند، در مرکز حفظ و گسترش موسیقی به آموزش پرداخت. او همچنین کارهایی در زمینه تنظیم و اجرای موسیقی آذربایجانی از خود به جای گذاشته است.
بیگجهخانی از سال ۱۳۲۴ در ارکستر فیلارمونیک فرقه دموکرات آذربایجان که زیر نظر جهانگیر جهانگیراُف اداره میشد، به همراه دیگر نوازندگان تار ایرانی به اجرا پرداخت. از سال ۱۳۲۵ که رادیو تبریز آغاز به کار کرد، او نیز به جمع نوازندگان این رادیو پیوست و در آنجا با خوانندگانی مانند میرعلیاصغر صادقالوعد، توران لطفی، ابوالحسن اقبالآذر، فاطمه زرگری و دیگران همکاری کرد و با دایره فرنام و تمبک صدیقی نیز همراهی نمود. آخرین اجرای صحنهای او با گروه چاوش در سال ۱۳۶۳ برگزار شد.
شاخص های تار نوازی
به طور کلی، ویژگیهای منحصر به فرد سبک تارنوازی غلامحسین بیگجهخانی را میتوان اینگونه برشمرد:
او بسیار از ویبراسیون استفاده میکند و بیشتر ریزها را همراه با لرزش اجرا مینماید.
وقتی تَکریز میزند، فاصله بین نت تک و ریز بسیار کم است و بر صدای مضرابِ تک تأکید ویژهای دارد.
بیشتر درّابها را روی دو یا سه نت اجرا میکند.
در برخی از قطعات رِنگ، عمداً ضربها را به شکلی نامساوی و ناهموار مینوازد.
پنجهای نرم و روان دارد و نوازندگی او بدون پرشهای ناگهانی و حرکتهای نمایشی است.
پاسخی که به آواز میدهد بسیار متفاوت و بینظیر است.
صدای سازش طبیعی و رساست و با مضرابهایی منظم و واضح، صدادهی بسیار خوبی ایجاد میکند.
او برای پرسش و پاسخ جملههای موسیقی، از قسمتهای مختلف دستهی تار (بالا، وسط و پایین) به شکلی متنوع و درعینحال کاملاً منطقی استفاده میکند.
همکاری با استاد شجریان
محمدرضا شجریان در سال ۱۳۶۱ قطعهای آوازی در دستگاه همایون اجرا کرد که با تارِ غلامحسین بیگجهخانی همراهی شد. این اثر در سال ۱۳۶۴ به صورت نوار کاست و با نام «بیداد» عرضه گردید.
وفات
این هنرمند نامدار، با وجود بزرگی، بسیار فروتن و نیکخو بود. او روحیهای شاد و بذلهگو داشت، از تعلقات دنیوی رها بود و عاشق طبیعت به شمار میرفت. سرانجام در روز ۲۴ فروردین سال ۱۳۶۶ به دلیل مشکل قلبی، در بیمارستانی در شهر تبریز چشم از جهان فروبست.
روحش شاد و یادش گرامی
