دوتار ،سازی با فقط دو تار
سازهایی مانند گیتار، تار و سهتار که سیم دارند، در گروه سازهای مضرابی قرار میگیرند. اما شاید ندانید که در میان این سازها، سازی به نام دوتار نیز وجود دارد. دوتار تنها دو سیم دارد و معمولاً با ناخن نواخته میشود. در این نوشته از وبلاگ آرین لوتوس، بیشتر با ساز دوتار آشنا خواهید شد.
دوتار ،سازی با فقط دو تار
دوتار یک ساز ایرانی است که با زخمه زدن به سیمهایش صدا تولید میکند. همانطور که از نامش پیداست، این ساز دو سیم دارد. نوازندگان معمولاً به جای مضراب، با ناخنهای خود به سیمها زخمه میزنند.
شکل کاسهی دوتار شبیه به گلابی است و دستهی بلندی دارد. روی دستهی آن معمولاً بین ۱۷ تا ۲۰ دستان (پرده) بسته میشود. البته در بعضی مناطق جنوب ایران، دوتارهای محلی بدون دستان هم دیده میشوند.
روی سطح کاسهی ساز از چوب ساخته شده است. این ساز به خاطر داشتن دو سیم، دوتار نام گرفته و سیمهای آن با فاصلههای صوتی متفاوت نسبت به هم کوک میشوند.
دوتار، یک ساز موسیقی است که تنها دو سیم دارد.
تاریخچه
دوتار یکی از سازهای بسیار مهم در موسیقی محلی شمال خراسان به شمار میرود. هنر دوتارنوازی و بخشیگری در این منطقه، به عنوان گنجینهای ملی از ایران، در فهرست جهانی یونسکو نیز ثبت شده است.
در نوشتههای قدیمی مربوط به موسیقی ایران، گاهی به این ساز تنبور یا تمبور گفته میشده است. دوتار از سازهای رایج در ایران باستان بوده و امروزه هم در برخی مناطق کشور نواخته میشود. این ساز تاریخ چند هزار ساله دارد و در گروه سازهای زهیای قرار میگیرد که با زخمه زدن انگشتان دست به سیمهای آن به صدا درمیآید.
امروزه دوتار بیشتر در مناطق شمال و شرق خراسان، نواحی ترکمننشین و منطقه کتول در استان گلستان و همچنین بخشهای شرقی مازندران دیده و نواخته میشود. به این ترتیب میتوان گفت قلمرو اصلی رواج این ساز، شمال شرق ایران است.
ساختمان ساز
دوتار کاسهای به شکل گلابی و دستهای بلند دارد که روی آن دو سیم (یا تار) قرار گرفته است. دستهی ساز حدود ۶۰ سانتیمتر و طول کل آن نزدیک به یک متر است. بخش گلابیشکل دوتار را معمولاً از چوب درخت شاهتوت میسازند و دستهی آن از چوب زردآلو یا گردو ساخته میشود. در گذشته به جای سیم از رشتههای ابریشم در این ساز استفاده میکردند.
تکنیک نواختن
نواختن دوتار به این شکل است که ابتدا سیمها را بدون مضراب میکِشند و سپس با حرکاتی به سمت پایین و بالا، تقریباً از همه انگشتان دست برای نوازندگی استفاده میکنند.
سرشناسترین نوازندگان پیشین دوتار
از میان نوازندگان نامدار و قدیمی دوتار میتوان این هنرمندان را نام برد: حاج قربان سلیمانی، استاد نظرمحمد سلیمانی، عباسقلی رنجبر، نظرلی محجوبی، محمدحسین یگانه و الیاقلی یگانه. همچنین از نوازندگان امروزی این ساز میتوان به دکتر مجید تکه، علیرضا سلیمانی و عثمان محمدپرست اشاره کرد.
