ساز پن فلوت ،سازدهنی سرخپوستان
شاید شما هم آهنگ زیبای «چوپان تنها» را شنیده باشید و از نوای دلنشین آن خوشتان آمده باشد. این صدای گوشنواز از ساز پن فلوت تولید میشود. پن فلوت که با نامهایی مانند زامپونیا یا سازدهنی سرخپوستان نیز شناخته میشود، نوعی فلوت و از سازهای سنتی مردم اینکا در آمریکای جنوبی است. در ادامه این نوشته از وبلاگ آرین لوتوس، بیشتر با این ساز آشنا خواهید شد.
پن فلوت سازدهنی سرخپوستا
این ساز از چهار تا هجده نی با اندازههای مختلف ساخته میشود. نیها از بزرگ به کوچک کنار هم چیده شدهاند و یک سر آنها بسته است.
برای نواختن ملودی با پن فلوت، کافی است هوا را به صورت افقی از سر باز نیها، به لبه تیز داخلی آنها بدمید. هر نی یک نت اصلی مشخص دارد و با تغییر فشار هوا و حالت لبها، نتهای هارمونیک و زیبا تولید میشود. نوازندگان این ساز در جهان چندان زیاد نیستند.
در آمریکای جنوبی، برای ساخت این ساز و تنظیم دقیق صدای هر نی، معمولاً از دانههای خشک ذرت یا ریگهای ریز استفاده میکنند و آنها را در انتهای نیها قرار میدهند.
سازندگان پن فلوت امروزی که آن را به شکل منحنیدار رومانیایی میسازند، معمولاً از موم زنبور عسل برای کوک کردن ساز استفاده میکنند و ابزارهای ویژهای برای این کار به کار میبرند. همچنین برای کوک کردن سریعتر و آسانتر، از چوب پنبه و دریچههای لاستیکی هم استفاده میشود.
نواختن پن فلوت با دمیدن افقی هوا به لبه تیز داخلی دهانه نیها انجام میشود. این عمل، مجموعهای منظم از ضربههای هوایی ایجاد میکند که در طول لوله به امواج صوتی تبدیل میشوند. هر نی یا لوله برای یک نت خاص کوک شده که به آن نت پایه میگویند.
با روش «اوربلوینگ» یا دمیدن قویتر، که شامل افزایش نیروی دمش و فشردن لبها بر ساز است، نتهایی با فرکانس بالاتر از نت پایه یا همان هارمونیکها تولید میشوند.
دسته بندی ظاهری پن فلوت
پنفلوتهای دو ردیفه: در این نوع پنفلوت، چیدمان نتها دقیقاً مانند پیانو است. به همین دلیل، نواختن آن آسانتر است. این ساز بیشتر در کشورهای آمریکای جنوبی رواج دارد.
پنفلوتهای تکردیفه: این مدل معمولاً با گام سل ماژور کوک میشود. برای اجرای بعضی از نتها، باید زاویهی دمیدن هوا را تغییر داد.
پنفلوت منحنی: رومانیاییها تغییر جالبی در ساختار پنفلوت به وجود آوردند و آن، خمیده کردن بدنهی ساز بود. این تغییر نه تنها ظاهر ساز را زیباتر کرد، بلکه نواختن آن را نیز راحتتر نمود و حرکت دست و لب بر روی ساز را آسان کرد.
