آشنایی با فواصل موسیقی ایرانی

موسیقی سنتی ایران، علاوه بر جذابیت عمیقی که برای ما ایرانیان دارد، برای شنوندگان از دیگر فرهنگ‌ها نیز بسیار ارزشمند و شنیدنی است. این همه زیبایی و گیرایی در موسیقی ایرانی، ریشه در عوامل و اصول گوناگونی دارد. یکی از این عوامل مهم، نحوه اجرا و رعایت دقیق فاصله‌های بین نت‌های موسیقی است که در شکل‌گیری و گسترش این هنر نقش بسزایی داشته است. برای شناخت بهتر این موضوع، در این بخش از وبلاگ آرین لوتوس به بررسی فواصل به کار رفته در موسیقی ایرانی می‌پردازیم. با ما همراه باشید.

نت‌های موسیقی در سطوح مختلفی از نظر زیر و بمی قرار می‌گیرند. همان‌طور که می‌دانیم، نت‌هایی که در محدوده بالاتری هستند، صدای زیرتر و نت‌های محدوده پایین‌تر، صدای بم‌تری تولید می‌کنند.

با توجه به این موضوع، می‌توان دریافت که بین هر دو نت، یک فاصله مشخص وجود دارد. بدیهی است که هرچقدر این دو نت از نظر زیر و بمی از هم دورتر باشند، فاصله میان آن‌ها نیز بزرگ‌تر خواهد بود.

فاصله موسیقی چیست؟

در موسیقی ایرانی، درک امروزی ما از فاصله‌های موسیقی نسبت به گذشته کمی دگرگون شده است. امروزه منظور از فاصله، اختلاف ارتفاع صوتی بین دو نت موسیقی است که بر اساس تفاوت فرکانس آن‌ها سنجیده می‌شود. این اختلاف دقیقاً همان چیزی است که به صورت تفاوت بین دو صدای موسیقیایی وجود دارد و گوش انسان توانایی درک آن را دارد. به عنوان نمونه، گوش ما می‌تواند تفاوت بین نت «دو» و نت «ر» را به خوبی تشخیص دهد.

به زبان ساده‌تر، در موسیقی به میزان زیر یا بم بودن دو نت نسبت به هم، فاصله (Interval) گفته می‌شود. هر فاصله همیشه از دو نت تشکیل می‌شود و می‌تواند روی خطوط حامل به سمت بالا یا پایین حرکت کند. برای محاسبه فاصله بین دو نت، کافی است تعداد نت‌های بین نت اول تا نت دوم را بشماریم.

از سوی دیگر، تشخیص دستگاه قطعات موسیقی سنتی ایرانی همیشه برای دوستداران این سبک موسیقی، موضوعی هم چالش‌برانگیز و هم جذاب بوده است. به دلیل کاربردهای گسترده این تشخیص در زمینه‌هایی مانند آموزش موسیقی و آهنگ‌سازی، این مهارت از ارزش بسیار بالایی برخوردار است.

این کار تنها با شنیدن یک قطعه موسیقی، کاری بسیار سخت است و معمولاً تنها استادان بسیار باتجربه موسیقی یا کسانی که سال‌ها به این موسیقی گوش داده‌اند و ساختار همه دستگاه‌ها را به خوبی می‌شناسند، می‌توانند آن را به درستی انجام دهند.

اندازه گیری فاصله:

برای محاسبه فاصله بین دو نت موسیقی، باید تمام نت‌های موجود در بین آن دو را بشمارید. سپس عدد به دست آمده را به صورت پشت‌سرهم و مرتب بیان کنید.

فواصل موسیقی ایرانی را بشناسید!

فواصل در موسیقی ایرانی به فاصله‌های میان نتها گفته می‌شود که با واحدهایی به نام ریزپرده اندازه‌گیری می‌شوند. برای نشان دادن این فواصل در نت‌نویسی از علامت‌های تغییردهنده و سرکلید استفاده می‌گردد. این علامت‌ها با نام‌های سری و کرن شناخته می‌شوند.

چرا فواصل موسیقی در موسیقی سنتی ایرانی اهمیت دارند؟

اهمیت فاصله‌های موسیقی به این دلیل است که بر احساس شما هنگام شنیدن پشت‌سرهمِ یک قطعه موسیقی اثر می‌گذارند. همچنین، این فاصله‌ها روی درک و حسی که از شنیدن همزمانِ نُت‌ها پیدا می‌کنید نیز تأثیر دارند. به عنوان نمونه، اگر فرکانس بین دو فاصله موسیقی ثابت بماند و نسبت آن‌ها تغییر نکند، به طور قطع احساس شما نیز یکسان خواهد ماند.