موسیقی و تاثیر آن بر ترشح دوپامین در مغز
همیشه درباره فواید فراوان موسیقی برای جسم و ذهن صحبت میشود. یکی از دلایل اصلی این اثر، آزاد شدن مادهای به نام دوپامین در مغز هنگام شنیدن موسیقی است. در این قسمت از وبلاگ آموزشگاه موسیقی الهام، اطلاعات بیشتری در این زمینه بخوانید.
موسیقی و تاثیر آن بر ترشح دوپامین در مغز
موسیقی به شکلهای مختلفی روی ذهن و جسم ما اثر میگذارد. وقتی به آهنگ گوش میدهید، ممکن است بدون اینکه متوجه شوید، پاها یا دستهایتان هماهنگ با ضربآهنگ شروع به تکان خوردن کنند. حتی گاهی گردن، سر و شانهها نیز همراه با ریتم حرکت میکنند. همان طور که موسیقی بدن را به جنبش وا میدارد، بر کارکرد مغز هم تأثیر میگذارد.
از نظر شیمیایی، موسیقی در ترشح هورمونهای مغز نقش دارد. گوش دادن به موسیقی باعث میشود مقدار هورمون «دوپامین» در سلولهای عصبی بیشتر شود.
دوپامین یک پیامرسان شیمیایی مهم در مغز است که کارکردهای گستردهای دارد. این هورمون در سیستم پاداش مغز، ایجاد انگیزه، تقویت حافظه، تمرکز و حتی کنترل حرکات بدن دخیل است.
وقتی مقدار دوپامین در بدن به میزان قابل توجهی افزایش مییابد، احساس لذت و پاداش ایجاد میکند و باعث میشود تمایل پیدا کنید آن رفتار را دوباره انجام دهید. در مقابل، پایین بودن سطح دوپامین میتواند انگیزه و اشتیاق فرد را کم کند. معمولاً سطح این هورمون توسط دستگاه عصبی تنظیم میشود، اما راههایی هم وجود دارد که میتوان به طور طبیعی آن را افزایش داد.
دوپامین چیست؟
دوپامین (Dopamine) یک ماده شیمیایی طبیعی در بدن است که در دستهای از ترکیبات آلی به نام کاتکولامینها قرار میگیرد. این ماده هم در مغز و هم در کلیهها ساخته میشود و تقریباً در بیشتر گیاهان و جانوران نیز تولید میگردد.
در مغز، دوپامین به عنوان یک پیامرسان عصبی عمل میکند و در جریان خون نقش یک هورمون را ایفا مینماید. این ماده عمدتاً در کیسههای کوچکی درون سلولهای عصبی مخصوص (نورونهای دوپامینرژیک) و نیز در غدد فوق کلیوی ذخیره میشود.
در مغز، مسیرهای عصبی مختلفی وجود دارند که دوپامین را جابهجا میکنند و به آنها مسیرهای دوپامینرژیک گفته میشود. دوپامین نقش بسیار مهمی در ایجاد احساس لذت و پاداش دارد. هنگامی که میزان دوپامین در بخشهای خاصی از مغز که به “مرکز پاداش” معروف هستند افزایش مییابد، فرد احساس شادی و سرخوشی میکند. به همین دلیل، داروهایی که بر سطح دوپامین اثر میگذارند، اغلب مورد سوءمصرف قرار میگیرند.
کنترل دستگاه حرکتی
دوپامین در تنظیم حرکات بدن نیز نقش مهمی دارد. زمانی که سلولهای عصبی تولیدکننده دوپامین از بین بروند، نشانههای بیماری پارکینسون ظاهر میشوند.
یکی دیگر از وظایف دوپامین در مغز، تنظیم ترشح هورمونهاست. دوپامین با فعالکردن گیرندههای مخصوص خود، ترشح هورمون پرولاکتین را کم میکند و به این شکل بر تولید شیر در بدن تأثیر میگذارد.
پژوهشهای جدید نشان میدهد که گوش دادن به موسیقی حال روحی افراد را بهبود میبخشد و این احساس خوب به ایجاد تعادل و هماهنگی بین مغز و دیگر اندامهای بدن کمک میکند.
این گروه پژوهشی در دانشگاه مکگیل دریافتند که موسیقی بر تمام جنبههای روحی و جسمی انسان اثرگذار است و در بسیاری مواقع، مانند برخی مواد شیمیایی، با تحریک مغز باعث افزایش احساس شادی در افراد میشود.
موسیقی تاثیرات شیمیایی گوناگونی در بدن دارد
بر اساس این تحقیق، دانشمندان با بررسی اثرات موسیقی دریافتند که موسیقی واکنشهای شیمیایی مختلفی در بدن ایجاد میکند و با تأثیر بر اعصاب کلیدی، به تنظیم و متعادل کردن هورمونهای مرتبط با احساس شادی در مغز کمک مینماید.
شایان ذکر است که این هورمون در زمان مصرف مواد مخدر و محرک نیز در بدن ترشح میشود؛ اما نکته قابل توجه این است که ثابت شده موسیقی، برخلاف مواد مخدر که عوارض جانبی زیانباری دارند، هیچ آسیبی برای انسان به همراه ندارد.
حتی تأیید شده که موسیقی اثرات عمیقی در هماهنگسازی عملکردهای بدن، از جمله ضربان قلب، تنفس و فعالیتهای ذهنی، بر جای میگذارد و تمامی این هماهنگیها در نهایت به سلامت بیشتر افراد منجر میشود.
در یک آزمایش در سال ۲۰۱۱، پژوهشگران دانشگاه مکگیل قطعات موسیقیای را پخش کردند که شرکتکنندگان به دلیل کیفیت خاص آنها در ایجاد شور و لذت، انتخاب کرده بودند.
سپس با استفاده از اسکنهای PET و fMRI، تصاویری از مغز این افراد ثبت شد. مغز آنها به خوبی با ریتم موسیقی همگام بود: با نزدیک شدن هر قطعه موسیقی به اوج خود، ترشح دوپامین در بخش هسته دمدار مغز آنها نیز افزایش مییافت. این ناحیه از مغز با احساس انگیختگی و اشتیاق در ارتباط است.
ترشح هورمون اوکسیتوسین
موسیقی علاوه بر افزایش دوپامین، باعث ترشح بیشتر هورمون «اوکسیتوسین» در مغز میشود. این هورمون به نام هورمون اعتماد یا عشق معروف است.
مطالعات نشان میدهد کسانی که به موسیقی علاقه دارند، معمولاً روحیه بخشندهتری دارند و راحتتر از افرادی که چندان با موسیقی ارتباطی ندارند، به دیگران اعتماد میکنند. همچنین موسیقی میتواند در مواقعی که فشار زیادی را تحمل میکنیم، به ما کمک کند تا بهتر عمل کنیم.
